Kredietbank Limburg informeert Van Ark over vroeg bereiken en effectief helpen van mensen met schulden
Kom eens kijken hoe we in Limburg de schuldhulpverlening doen, zei NVVK-bestuurslid Ruud van den Tillaar vorig najaar tegen staatssecretaris Tamara van Ark van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Doe ik, was haar antwoord. Afgelopen woensdag 10 juli was het zover.
“Stress doet heel veel met onze klanten”, legt directeur van de Kredietbank Limburg Ruud van den Tillaar uit. “Dat inzicht leidt ertoe dat we ons als Kredietbank de vraag stellen: wat moet je nu eigenlijk doen om echt het verschil te maken voor mensen die het minder hebben getroffen dan anderen? Daarbij proberen we resultaatgericht te werken. Die benadering interesseerde de staatssecretaris.”
Complexe overheid
“We hebben haar bijvoorbeeld laten zien hoe complex de overheid is voor een alleenstaande moeder in de bijstand die parttime werkt. Die heeft met wel 26 inkomensregelingen te maken, met verschillende vermogensdefinities en verschillende leeftijdsgrenzen voor haar kinderen.
Alle ingrediënten zijn aanwezig om een fout te maken. En als je een fout maakt, dan weet de overheid je snel te vinden. Voeg daarbij dat mensen 4 tot 5 jaar wachten voor ze hulp vragen. Schaamte speelt een enorme rol in onze doelgroep. De schulden die in de tussentijd opgebouwd worden, zijn voor ongeveer 60 procent afkomstig van vorderingen van de overheid. Een veelkoppig monster in vele gedaantes! En terwijl mensen in die schulden aan het verdrinken zijn roepen wij: om je schulden op te lossen moet je bij de overheid zijn! Dat doet iets raars in het hoofd van mensen”, weet Van den Tillaar.
Tijdens haar bezoek ging staatssecretaris Van Ark ook in gesprek met hulpverleners. Dat leverde voor haar herkenbare momenten op toen het ging over de schaamte waar mensen mee worstelen. Voor het ministerie was dat aspect een van de motieven voor de campagne ‘Kom uit je schuld’. De hoge drempel om hulp te zoeken kwam Van Ark zelf ook tegen in haar gesprekken met de schuldambassadeurs die het gezicht vormen van deze campagne.
Meteen starten met schuldhulp
Van den Tillaar introduceerde bij de Kredietbank Limburg het concept ‘Anders denken, anders doen’. Dat begint bij de eerste ontmoeting met een hulpvrager. Van den Tillaar: “Bij ons is een ID-bewijs voldoende om te starten met schuldhulpverlening. We vragen niet meteen om ingevulde formulieren, we uiten geen dreigementen als de informatie niet volledig is en we schorten de aanvraag niet op als mensen niet snappen wat ze moeten doen.”
Intensief contact met zijn klanten leerde hem de noodzaak van zo’n ‘andere aanpak’. “Schuldhulpverleners hebben vaak onvoldoende contact met hun klanten”, stelt hij. “Bijvoorbeeld over de vraag hoe zij onze dienstverlening ervaren. Een van onze klanten die in het klantenpanel zit heeft de nieuwe manier van dienstverlening inmiddels uitgeprobeerd. Vandaag sprak ik hem nog en hij was positief over het proces en onze snelheid van handelen. Dat is leuk om te horen. We maken veelvuldig gebruik van ons klantenpanel om te ontdekken hoe de dienstverlening ervaren wordt en of we de goede dingen doen. Daar zijn we alert op.”
“De aanpak die de Kredietbank Limburg kiest, verlaagt de drempel om hulp te zoeken. Dat is heel waardevol”, aldus staatssecretaris Van Ark in een reactie.
Breed kijken naar problemen
Omdat mensen met schulden vaak met meerdere hulpverleners te maken hebben, kijkt de Kredietbank Limburg ook om zich heen. “Samen met de gemeente Maastricht hebben we verschillende instanties bij elkaar gezet. Nu zitten Sociale Zaken, DUO, het CAK, de Belastingdienst, SVB, het UWV en het Juridisch Loket elke maandag op het ‘werkplein Maastricht’. Dat is het loket voor alle vragen over werk en inkomen”, legt Van den Tillaar uit. “De medewerkers daar krijgen van hun organisaties de tijd om klanten uitgebreid te helpen. Het is een integrale aanpak, iedereen zit bij elkaar en je kunt maatwerk leveren. Het leert medewerkers breed te kijken naar problemen. Klanten en medewerkers zijn enthousiast over deze aanpak.’’
De staatssecretaris toonde zich onder de indruk van de voortvarendheid waarmee de Kredietbank Limburg en de gemeente Maastricht te werk gaan. Van Ark, terugblikkend op het bezoek: ”Het is heel goed om de mens centraal te stellen, de deur open te zetten en actief de samenwerking te zoeken met andere partijen om zo mensen met schulden snel en effectief te helpen. Het motto ‘Niemand staat voor het verkeerde loket’ spreekt me zeer aan.”
Van 8.000 naar 64.000 klanten
De Kredietbank Limburg kent ook zijn beperkingen, want iedereen helpen lukt eenvoudig niet. “Wij hebben nu 8.000 klanten. Als we iedereen in Limburg met problematische schulden willen helpen komen we op 64.000 klanten Dat is echt een probleem dat de overheid niet alleen kan oplossen. Hoe het dan wel moet? Van den Tillaar denkt in verschillende richtingen. “Een van de oplossingen is meer te gaan werken met vrijwilligers. We kunnen ook meer samenwerken met de verschillende partijen in het sociale domein. Heel veel instellingen doen wel íets met schuldhulpverlening, maar als mensen aan het verdrinken zijn in de schulden moeten we sneller in actie komen.”
Tegelijk liggen er op de langere termijn enorme besparingen in het verschiet als Limburg die 64.000 mensen wel zou kunnen helpen, schetst Van den Tillaar. De mogelijke besparingen op bijvoorbeeld de kosten in de geestelijke gezondheidszorg zijn gigantisch.
“Uit onderzoek naar de geestelijke gezondheidszorg blijkt dat 30 procent van de mensen met een uitkering psychische zorg krijgt. Bijna 60 % van de kosten in de geestelijke gezondheidszorg wordt besteed aan zorg voor die groep. Schulden zijn een belangrijke stressfactor. De mensen wachten 4 tot 5 jaar met het vragen van hulp, en ze lopen die hele periode dus rond met stress. Dat zie je terug in het beroep dat zij doen op de geestelijke gezondheidszorg. Met andere woorden: als wij mensen met schulden eerder bereiken, genereert dat enorme effecten op de kosten voor maatschappelijke opvang.”
Doorvragen in plaats van pillen voorschrijven
Daarom ging Kredietbank Limburg enige tijd geleden in gesprek met huisartsen in Maastricht, om ze uit te leggen wat financiële stress met mensen doet. “Toen ging ook bij hen een lichtje branden: we moeten misschien andere vragen stellen in de spreekkamer in plaats van te snel pillen voorschrijven”, aldus Van den Tillaar.
Tegelijk kom je daarmee op een ander terrein, waarbij maatregelen en oplossingen buiten het bereik van een lokale schuldhulpverlener liggen, merkt de directeur van Kredietbank Limburg. Toch stelt hij het graag aan de orde, om anderen te prikkelen hierover na te denken. “De mogelijke besparingen op andere terreinen zou je in kunnen zetten om de schuldhulpverlening te innoveren en nog meer aandacht aan vroegsignalering.”
Ontwikkeling Basisnorm Schuldhulpverlening
Aan het eind van het bezoek besprak Van den Tillaar met de staatssecretaris ook nog het belang van de komst van de Basisnorm Schuldhulpverlening. Die moet in het hele land de toegang tot de schuldhulpverlening verbeteren. Op dit moment werkt de NVVK hard aan die Basisnorm, in samenwerking met de Vereniging Nederlandse Gemeenten.
