Raad van State vreest toeloop op schuldhulp
Gemeenten krijgen wat staatssecretaris Van Ark (SZW) betreft de mogelijkheid om gegevens over betalingsachterstanden uit te wisselen met woningcorporaties, energie- en drinkwaterbedrijven en zorgverzekeraars. Goed idee, zegt de Raad van State. Maar wat gebeurt er als daardoor veel meer mensen een beroep doen op schuldhulpverlening?
Als het wetsvoorstel van Van Ark aangenomen wordt, kan er door schuldhulpverleners én door schuldeisers gewerkt worden aan het eerder in beeld krijgen van mensen met schulden.
Gemeentelijke hulpverleners mogen na de wijziging, die op 1 januari 2021 in moet gaan, zelf gegevens verzamelen en registers raadplegen. Het gaat bijvoorbeeld om informatie over inkomen en vermogen. Aan de andere kant worden schuldeisers op dit moment al door de NVVK benaderd om deel te nemen in een landelijk Convenant Vroegsignalering. Dat doet de NVVK met subsidie van het ministerie van SZW.
Eerder in beeld
Zo wordt er dus van twee kanten gewerkt aan het eerder in beeld krijgen van mensen met schulden. Dat is effectief, want nu wachten mensen gemiddeld 5 jaar nadat de eerste schulden ontstaan voordat ze hulp vragen, en dan is hun schuld gemiddeld al hoger dan 43.000 euro.
Weten waar je aan toe bent
Uitwisseling van persoonsgegevens gebeurt altijd doelgericht en zorgvuldig, met inachtneming van de privacyregels, schrijft Van Ark aan de Tweede Kamer. Gemeenten moeten daarom bij de start van een schuldhulpverleningstraject een beschikking afgeven met daarbij een plan van aanpak. Iemand met schulden weet daardoor waar hij aan toe is. Ook is dan helder welke gegevens de gemeente gebruikt, aldus SZW.
De Raad van State heeft het wetsvoorstel beoordeeld en concludeert dat het ‘een nuttige bijdrage zou kunnen leveren’ om ‘in een vroegtijdig stadium inzicht te krijgen in signalen die een indicatie vormen voor problematische schulden’.
Tegelijk stelt de Raad dat vroegsignalering niet zonder verbetering van de toegang tot schuldhulpverlening kan. Daarbij citeert zij kritische rapporten van de Nationale ombudsman over de toegankelijkheid van de schuldhulpverlening.
Verplichte actie gemeente
Nog zwaarder tilt de Raad aan de verplichting in het voorstel van Van Ark om mensen die in beeld komen (via vroegsignalering, bijvoorbeeld door een seintje van een schuldeiser) ook echt te helpen.
De Raad schrijft: ‘Zo verplicht het voorstel het college om (…) op al die signalen te acteren door een eerste gesprek aan te bieden, vervolgens die eerste gesprekken daadwerkelijk te voeren en ten slotte – indien er geen sprake is van een weigeringsgrond – schuldhulp te verlenen. Daarbij behoort het college binnen korte termijnen te acteren.’
Grote toestroom hulpvragers
Enerzijds twijfelt de Raad aan de uitvoerbaarheid hiervan, omdat ze een grote toestroom van hulpvragen voorziet. Volgens haar zijn gemeenten daar niet op voorbereid.
Anderzijds vindt ze de bepaling ‘binnen korte termijnen acteren’ weer te vaag. Zij adviseert ‘om in aanvulling op de voorgestelde regeling een termijn te stellen waarbinnen het college een aanbod tot een eerste gesprek aan de schuldenaar moet doen nadat een signaal van een schuldeiser is ontvangen’.
In de Memorie van Toelichting stelt het ministerie dat de wetswijziging niet tot een nieuwe taak voor gemeenten leidt. Ook nu al zijn gemeenten verplicht hulp te geven bij schulden. En wanneer er meer mensen in beeld komen, zal blijken dat hun schulden lager zijn. Quick fixes zijn dan vaker afdoende om mensen te helpen.
Schuldenknooppunt versnelt schuldregelen
Daarnaast helpen technische innovaties het schuldregelen te versnellen. De staatssecretaris noemt in haar Toelichting onder andere het Schuldenknooppunt, zoals dat op dit moment ontwikkeld wordt door de NVVK samen met de VNG. Dat stelt schuldhulpverleners en schuldeisers in staat sneller en efficiënter schulden te regelen. Er is al een werkend prototype dat succesvol is getest in de praktijk. De eerste gebruikers gaan begin volgend jaar aan de slag met het Schuldenknooppunt.
Landelijk Fonds Schuldsanering vergroot capaciteit
Wat de NVVK betreft kan haar idee voor een Landelijk Fonds Schuldsanering ook een belangrijk antwoord vormen op de vragen die de Raad van State stelt. Dat schrijft directeur Geert van Dijk in een blog.
Het NVVK-idee voor zo’n Fonds kreeg landelijke aandacht bij televisierubriek Eenvandaag en dagblad Trouw. Het werd vervolgens enthousiast onthaald door een aantal Tweede Kamerfracties. Het fonds maakt het mogelijk op veel grotere schaal dan nu het geval is, via saneringskredieten schulden te regelen.
Een aantal fracties heeft staatssecretaris Van Ark gevraagd de haalbaarheid van zo’n fonds te onderzoeken. Inmiddels hebben een aantal Kredietbanken, energiebedrijf Vattenfall, telecombedrijf Vodafone-Ziggo en een van de grootste verzekeraars al aangegeven mee te willen werken aan de totstandkoming van een Landelijk Fonds.
Daarmee tekent zich een positief antwoord af op de vraag of er draagvlak is voor zo’n fonds bij schuldhulpverleners en schuldeisers.
