‘Landelijk actieplan nodig voor breed schuldenoffensief’
Vroegtijdige hulp kan verergering van financiële en sociale problematiek voorkomen, schrijft een werkgroep die zich boog over de sociale impact van de coronacrisis. Zij pleit voor onderzoek naar verruiming van het kwijtscheldingsbeleid en de start van een breed schuldenoffensief.
Twee burgemeesters (van Amsterdam en Breda), twee hoogleraren (Hans Boutellier en Micha de Winter), twee ministers (Grapperhaus en Koolmees) en de directeuren van VNG en SCP werkten aan het rapport.
De crisis creëert volgens de acht werkgroepleden een grote groep nieuwe kwetsbaren met financiële problemen. Dat kan grote gevolgen hebben. “Financiële problemen staan vaak aan de basis van andere problemen zoals (stapeling van) stress, schulden, eenzaamheid, huiselijk geweld, dakloosheid of leerachterstanden. Mensen met schulden komen daarnaast acht keer vaker in aanraking met justitie.”
Wie zijn de nieuwe kwetsbaren?
De nieuwe groep valt volgens de werkgroep in drieën uiteen:
1) Mensen die voor de crisis al in armoede leefden of schulden hadden. “Uitvoerders, zoals schuldhulpverleners, merken dat het lastig is om de huidige cliënten te bereiken en ze lijken bij een deel de grip te verliezen, met escalatie van betalingsachterstanden en uitval uit schuldhulpverlening als gevolg.”
2) Mensen die door de coronacrisis financieel in zwaar weer zijn gekomen. “Bij onvoldoende of traag economisch herstel bestaat een kans op blijvende werkloosheid en daarmee een grotere (blijvende) druk op de bijstand.”
3) Huishoudens die in de problemen gaan komen als aan de coulante houding van schuldeisers een eind komt. Die ontwikkeling is volgens de werkgroep nu al zichtbaar. “Deze groep meldt zich nu nog niet bij wijkteams of schuldhulpverlening. Gemeenten/uitvoerders zien bijvoorbeeld de huurschulden toenemen, maar de schuldaanvragen dalen. In korte tijd kan een betalingsachterstand escaleren en kunnen onoplosbare schuldensituaties ontstaan.”
‘Verruim kwijtscheldingsbeleid’
Om erger te voorkomen, oppert de werkgroep onderzoek naar “verruiming van het kwijtscheldingsbeleid en de start van een breed schuldenoffensief waarbij gemeenten en Rijk samenwerken om te komen tot een brede noodstop/pauzeknop waaraan overheden, corporaties, zorgverzekeraars, energiemaatschappijen en Belastingdienst deelnemen”.
Ook bepleit de werkgroep het maken van “collectieve afspraken met particuliere schuldeisers die voor veel gemeenten tegelijkertijd gelden, zodat particuliere schuldeisers niet met iedere gemeente apart afspraken moeten maken”.
NVVK is al aan het werk
Deze twee oplossingsrichtingen worden door de NVVK al volop in de praktijk gebracht. We gaan daar met veel energie mee door. Ook wij zien dat hier de enige mogelijkheid ligt om op grote schaal en doeltreffend mensen te helpen.
Het rapport van de werkgroep sluit af met een interessante inventarisatie van gemeentelijke initiatieven om jongeren, kwetsbare gezinnen en mensen in schulden te helpen. Daartussen zitten bekende initiatieven als de Buddy-app (onder andere Rotterdam, Den Haag en Amersfoort), het JongerenPerspectieffonds (nu ook in Emmen) en buddy-netwerken (Arnhem).
Hulplijn bij geldstress
Eindhoven introduceerde de afgelopen weken een ‘hulplijn voor Eindhovenaren met geldstress’. Utrecht lanceerde recent voor jongeren de mogelijkheid een appje te sturen bij geldzorgen. Vervolgens nemen medewerkers van Geldwijzer030 contact op.
Verschillende gemeenten beschrijven hun activiteiten op het gebied van vroegsignalering, waarin ze gebruik maken van de CAK-bestanden met wanbetalers (Haarlem), de gegevens van zorgverzekeraars en energiemaatschappijen (Emmen) of sociale woningbouw en drinkwaterbedrijven (Lelystad).
Netwerk op scholen
Maastricht beschrijft dat de stad sterk de meerwaarde heeft ervaren van het netwerk met de professionals in knooppunten op scholen. Zo hield men zicht op jongeren, de opeenstapeling van kwetsbaarheden in gezinnen en schuldproblematiek in de periode van corona-maatregelen. “Daarnaast zien we de meerwaarde van chat en belfunctie met @ease”, schrijft Maastricht.
De Platform-31 gemeenten wijzen ook nog op de inzet van een Fonds Urgente Noden. “Bedoeld voor inwoners die in acute financiële nood zijn geraakt en die geen beroep (meer) kunnen doen op een (aanvullende) uitkering of enige andere regeling vanuit de gemeente of het Rijk”, aldus deze gemeenten. Rotterdam hanteert een variant speciaal voor jongeren, die geen recht hebben op bijstand en daardoor tussen wal en schip vallen qua regelingen.
Collectief Schuldregelen en Schuldenknooppunt
Het overzicht informeert ook over Collectief Schuldregelen en de inzet van het Schuldenknooppunt. We zijn er blij mee dat deze nieuwe toepassingen een plek kregen in het rapport van de werkgroep. Ze zijn namelijk toekomstbestendig en maken opschaling van de hulp mogelijk, in een tijd dat we veel hulpvragen verwachten.
‘Oormerk geld voor schuldhulp’
Ook maken gemeenten van de gelegenheid gebruik nieuwe voorstellen te doen, zoals een ‘intelligent schuldenpardon’ (Apeldoorn) en de toewijzing van een geoormerkt rijksbudget voor schuldhulpverlening, vergelijkbaar met de Tozo-regeling (Breda). Die laatste gemeente stelt ook voor te kiezen voor saneringskredieten in plaats van schuldbemiddeling, waarbij het krediet kwijtgescholden zou kunnen worden bij het aanvaarden van werk in plaats van een bijstandsuitkering.
Flex-saneringskrediet
Zwolle kiest ook voor saneringskredieten, en meldt dat de stad samen met Kredietbank Assen en Kredietbank Nederland een pilot start met een flex-saneringskrediet. Dit krediet kent een lage rente, een positieve BKR-registratie, gaat uit van vertrouwen in plaats van wantrouwen en versnelt naar verwachting het schuldregelen. De NVVK volgt deze pilot met belangstelling.
Lees verder in de VNG-brief en het rapport
