Systeemwereld kan profiteren van ervaringen van mensen in armoede
'Ervaringsdeskundigen hebben aan een paar woorden genoeg'
Wie zelf in de schulden zat, kan anderen vanuit die ervaring helpen. Dat vinden ervaringsdeskundigen zelf en dat vindt ook een toenemend aantal organisaties dat hen inzet. Ook in de Tweede Kamer klinken pleidooien om vaker gebruik te m aken van ervaringsdeskundigen. Kennisinstituut Movisie onderzoekt via een enquête hoe organisaties ervaringsdeskundigheid inzetten.
Met de enquête wil Movisie achterhalen op welke manier organisaties in onder andere financiële hulpverlening gebruik maken van de ervaringen van mensen. Het instituut publiceerde eerder al verschillende onderzoeken en handreikingen over het werken met ervaringsdeskundigen.
De enquête van Movisie kun je hier invullen.
Al twee jaar financiert het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de campagne ‘Kom jij eruit’. Die begon onder de slogan ‘Kom uit je schuld’. Maar vanwege corona werd het thema aangepast, zodat ook mensen met beginnende financiële zorgen zich aangesproken zouden voelen.
Echte verhalen
Vanaf het begin maakt de campagne gebruik van ervaringsdeskundigen, vertelt communicatiemedewerker Corinne Pijnenburg van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. ‘Dat was tijdens de aanbesteding een idee van bureau Emma. Zij mochten de campagne daarna uitvoeren. Werken met verhalen van ervaringsdeskundigen maakt de campagne oprecht en authentiek. Hij spreekt meer aan, door de echte verhalen. Ze vergroten de herkenbaarheid voor de doelgroep’, vertelt Pijnenburg.
Foto van website Komjijeruit
Ook de Tweede Kamer ziet de waarde van de inzet van ervaringsdeskundigen. Een jaar geleden diende het toenmalig Kamerlid Krol (50PLUS) een motie in waarin hij het ministerie van SZW verzocht ‘een pilot te starten met een platform van ervaringsdeskundigen’. In de toelichting op de motie schreef Krol: 'bewindvoerders en andere professionals kunnen zich niet altijd inleven in de problemen die mensen in een schuldhulpverleningstraject ondervinden.’ De motie werd aangenomen met steun van de hele Kamer, met uitzondering van de PVV-fractie.
Het ministerie van Sociale Zaken voert de motie-Krol uit door subsidie te verstrekken aan Sterk uit Armoede, aldus een woordvoerder. Deze organisatie levert het ministerie ervaringsdeskundigheid voor het beleidsterrein ‘armoede en schulden’. Ze werden onder andere betrokken bij de beleidsvorming rond vroegsignalering en het produceren van een handreiking om armoede onder kinderen te herkennen en bespreekbaar te maken.
Eenzame positie
‘Sterk uit armoede’, dat de inzet van ervaringsdeskundigen overnam vanuit België, publiceerde in 2017 een kwalitatief onderzoek (pdf, 609 kB) naar de inzet in gemeenten van ervaringsdeskundigen. Het betrof werken in duo’s met professionals. Cliënten blijken tevreden over de begeleiding die zij hebben ontvangen van de duo’s. Maar de ervaringsdeskundigen ervaren hun positie tussen de cliënt en de professional soms als eenzaam. Zij willen behalve in een duo graag voor het héle gemeentelijke team werken. Daarbij is duidelijkheid over het takenpakket essentieel. De professionals geven aan dat de ervaringsdeskundige een grote rol speelt in het vertalen van de leefwereld van de cliënt naar professional.
In maart publiceerde Sterk uit Armoede een impactonderzoek naar haar werk. Daaruit blijkt dat ervaringsdeskundigen zelf door hun nieuwe functie een sterke verbetering van hun levenskwaliteit ervaren. De organisaties die hen inzetten noemen vooral dat dankzij ervaringsdeskundigen beleid en hulpverlening beter aansluiten op de praktijk en op de doelgroep.
Kennis verdiepen
In Amsterdam biedt sociaal uitzendbureau Team ED sinds zes jaar ervaringsdeskundigen aan voor organisaties die daar gebruik van willen maken. Doel, aldus Team ED: ‘Het wegnemen van vooroordelen, het verdiepen van de (eigen) reflectie of het verdiepen en verbreden van de kennis van professionals.’
Katinka de Boer (65) uit Purmerend liep twee jaar stage bij Team ED, nadat ze een 3-jarige opleiding tot ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting volgde bij een andere instelling in Amsterdam. Nu is ze vrijwilliger bij Team ED. Katinka leeft al 20 jaar van een bijstandsuitkering. Ze werd toegelaten tot de opleiding tot ervaringsdeskundige omdat ze te maken had met intergenerationele armoede: haar ouders en grootouders leefden ook al in armoede. Haar moeder naaide kleding in ruil voor eten, haar vader knipte de punten van kinderschoenen als ze te klein werden. Zelf heeft ze een bijstandsuitkering. ‘Ik moest naar de huishoudschool omdat mijn ouders arm waren’, stelt Katinka. ‘Mijn zoon kreeg na de basisschool een Mavo-advies, maar ik heb doorgedramd en hij mocht naar de Havo. Daarna deed hij de Hogeschol van Amsterdam en nu is hij zelfstandig accountant’, vertelt ze trots.
Katinka de Boer
Katinka’s huwelijk strandde in 2005, na 32 jaar. Haar ex-echtgenoot was sinds 1988 ondernemer. Maar de inkomsten uit zijn bedrijf hield hij zelf, de uitgaven liet hij door Katinka betalen. Dat liep mis. Na de scheiding kreeg Katinka gezondheidsproblemen. Werken lukte niet. Ze regelde wel zelf alle schulden die waren ontstaan, en volgde opleidingen op het gebied van financiële hulpverlening.
Actief op Twitter
Sinds Katinka de opleiding tot ervaringsdeskundige volgde zoekt ze een plek om in die rol ingezet te worden. Ze twitterde al honderden keren dat het goed is om vaker ‘ervaringsdeskundigen in armoede, uitsluiting en schulden’ in te zetten. Vaak doet ze dat in reactie op NVVK-tweets over financiële hulpverlening.
Katinka lacht als ik haar vraag waarom ze zo vaak dezelfde tweet post. “Dat komt voort uit een afspraak die ik tijdens mijn opleiding maakte. Ik kwam in contact met Heidi van der Laan (pdf, 182 kB), (ervaringsdeskundige opgeleid door Sterk uit Armoede, red.) en we besloten dat ervaringsdeskundigheid bekender moest worden. Vandaar die tweets. Praat met mensen in armoede, in plaats van over mensen in armoede. Besef dat er veel schaamte is bij mensen die hulp vragen. Stel mensen daarom eerst op hun gemak, begin een praatje over iets algemeens. Als je daarbij ervaringsdeskundigen inzet merk je: die hebben aan een paar woorden genoeg. Omdat ze hulpvragers beter begrijpen. Professionals hebben zelf meestal geen ervaring met armoede.’
Samen effectief zijn
Om precies die reden wil ‘Sterk uit armoede’ in heel Nederland mensen in armoede opleiden om ze met professionals samen te laten werken. En directeur Famke ten Brinke wil niet stoppen bij het opleiden. ‘Wij willen maandelijkse bijeenkomsten organiseren waarin professionals en ervaringsdeskundigen leren om hun samenwerking effectief te laten zijn’ aldus Ten Brinke. ‘HBO-opgeleide professionals zijn soms bang dat ervaringsdeskundigen hun ‘baan inpikken’. Anderzijds maken ervaringsdeskundigen mee dat ze teveel in de ‘systeemwereld’ geduwd worden. Dat aspect verdient voortdurende aandacht.’
Wat doet de NVVK?
- Dit najaar verzorgt de NVVK een 5-delige collegeserie over financiële hulpverlening. In een van de colleges deelt ervaringsdeskundige Marc Mulder zijn verhaal. Geïnteresseerd in deelname aan de collegeserie? Meld je hier aan.
- Onze NVVK Belofte formuleerden we in samenwerking met ervaringsdeskundigen.
- Een ervaringsdeskundige werkte ook mee aan een video over de NVVK Belofte
- Vorig jaar organiseerden we een Donderdagmiddagsessie over schuldhulp voor werknemers. Daarin vertelde ervaringsdeskundige Michael Kaptein zijn verhaal.
Video NVVK Belofte
Wil je meedoen aan het onderzoek van Movisie naar de inzet van ervaringsdeskundigen? Hier vind je de enquête.
