Wanneer wordt een dwangakkoord bij een voorstel voor een saneringskrediet toegewezen?
Kijken door de bril van de rechter
Steeds meer gemeenten geven de voorkeur aan het saneringskrediet om schulden te regelen. Maar als het op een dwangakkoord aankomt, gaan rechters niet altijd mee met de keus voor het saneringskrediet. Hoe komt dat en wat kunnen schuldhulpverleners doen om rechters mee te krijgen in de keuze voor een saneringskrediet? Rechter Katelijne van Hassel van de rechtbank Amsterdam vertelt hoe zij aankijkt tegen een dwangakkoord bij een saneringskrediet.
Wat zijn uw ervaringen met het saneringskrediet?
Bij onze rechtbank is het saneringskrediet eerder regel dan uitzondering. De gemeente Amsterdam werkt standaard met saneringskredieten, via de gemeentelijke Kredietbank (GKA). Het saneringskrediet hoort in het minnelijk traject. Heel vaak zal iedereen instemmen met het aanbod. Dan zien wij die zaak helemaal niet. Pas als niet iedereen instemt kunnen schuldhulpverleners de rechter vragen om de schuldeisers te dwingen om toch akkoord te gaan met het aangeboden percentage.
Waarin zit voor u het verschil tussen een saneringskrediet en een schuldbemiddeling?
Een schuldbemiddeling is iets meer op maat, het past zich aan iemands situatie aan. Een eventuele inkomensstijging komt ten goede aan de schuldeisers. Dan loopt het alleen niet zoals bij de Wsnp via het wettelijk systeem van een bewindvoerder en rechter-commissaris die toezicht houden. Het is een veelgehoord verweer van schuldeisers dat ze de wettelijke waarborgen heel belangrijk vinden. Ze hebben liever dat iemand in de Wsnp komt.
Hoe bepalen rechters of ze een dwangakkoord voor een saneringskrediet toewijzen?
Er is voor ons geen reden om saneringskredieten categorisch af te wijzen, maar we kijken wel of een zaak zich ervoor leent. Als rechter maak je dan een fictieve vergelijking met wat er gebeurt bij toelating tot de Wsnp. Je bekijkt eerst of die persoon zou worden toegelaten tot Wsnp. Zo ja, dan ga je kijken of een saneringskrediet voor de schuldeisers gunstiger is dan de Wsnp. Dan moet je een beetje in de toekomst kijken. Het is niet zo ingewikkeld als iemand 36 uur per week werkt. Of juist arbeidsongeschikt is en daar ook geen verbetering in te verwachten is. Dan is een saneringskrediet dé oplossing. Daarmee worden de kosten van bewindvoering bespaard en er wordt met een iets hogere afloscapaciteit gerekend.
Maar werkt iemand bijvoorbeeld maar 28 uur en zou die in de Wsnp sollicitatieplicht krijgen, dan is een dwangakkoord eigenlijk nooit gunstiger voor de schuldeisers en wijzen we het vaak af. Ik begrijp wel dat de Wsnp ook nadelen heeft voor een schuldenaar, want je staat onder toezicht van een bewindvoerder en een rechter-commissaris en dat geeft stress. Maar rechters kijken bijna altijd vooral naar het financiële plaatje. Iemand met schulden kan overigens zelf ook baat hebben bij de Wsnp in plaats van een dwangakkoord: als er geen enkel uitzicht is dat iemand geld kan gaan verdienen, dan kun je soms na een verkort traject van 6 maanden al een schone lei krijgen.
Als iemand niet zou worden toegelaten tot de Wsnp – en dat is dus in de gevallen dat er de afgelopen 5 jaar te kwader trouw schulden zijn gemaakt en ook niet hardgemaakt wordt dat de situatie inmiddels onder controle is - is het voor de schuldeisers voordeliger om zo lang mogelijk bij iemand verhaal te halen. Ook dan wijzen we het dwangakkoord af. Niet omdat we dat leuk vinden, maar omdat de wet ons daartoe verplicht. Niet zo gek als je bedenkt dat er ook fraudegevallen zijn. Natuurlijk weten wij ook wel dat mensen gebaat zijn bij schuldhulp. Zeker als er uitzicht is op een schone lei, maar dat is moeilijk als factor mee te wegen in je beslissing. Dat zit eigenlijk al ingebakken in de wettelijke regeling zelf, die ervan uitgaat dat mensen perspectief moeten hebben op een oplossing van hun schulden.
Wat zou rechters kunnen helpen om meer dwangakkoorden bij een saneringskrediet toe te wijzen?
Veel bewijsstukken van iemands persoonlijke situatie. We krijgen zaken waarbij de schuldhulpverlener zegt dat iemand die 24 uur per week werkt echt niet méér kan werken. Maar dat wordt niet onderbouwd met stukken. Dan is het voor ons heel lastig om te zeggen dat dat inderdaad het maximaal haalbare is. Met een medische rapportage die liefst ook laat zien wat er van iemand verwacht kan worden, kunnen we best wel wat. Ook als de schuldhulpverlener concrete (reken)voorbeelden aanreikt die duidelijk maken dat het niet aannemelijk is dat een inkomstenstijging zal leiden tot een beter resultaat voor schuldeisers kan dat meegewogen worden.
Wat sowieso altijd helpt is om de schuldeisers die je het aanbod doet zo veel mogelijk te voeden met informatie, zeker als ze dwarsliggen. Ze met inhoudelijke argumenten over de streep te trekken. We zien vaak de schuldeiser op de zitting alsnog akkoord gaan, na meer gehoord te hebben over iemands situatie. En vertel schuldeisers wat het voordeel is: dat ze hun geld direct krijgen.
We zijn zelf niet betrokken bij het voortraject en de beleidsbeslissing van de gemeente om al dan niet een saneringskrediet te verstrekken.We kennen dat voortraject alleen via het dossier. Misschien stelt de gemeente al bepaalde eisen aan het verstrekken van een saneringskrediet. In Amsterdam was juist afgesproken dat de Gemeentelijke Kredietbank naar een aantal zittingen zou komen om te zien wat er gebeurt en waar rechters tegenaan lopen. Helaas kon dat door corona niet doorgaan omdat er geen bezoekers meer in de zittingszaal mogen. Om als gemeente te kunnen beoordelen of een zaak kans van slagen heeft, moet je weten hoe de rechter ermee omgaat.
Maakt het nog uit als de meeste betrokken schuldeisers juist wel een saneringskrediet willen?
Dat kan zeker meespelen, zeker als het een kleine schuldeiser is die zich verzet en die niets van zich laat horen. Maar een schuldeiser met een heel verweerschrift waarom het onredelijk is dat hij hiertoe gedwongen wordt, weeg je ook mee. Een schuldeiser moet ook zijn zegje kunnen doen, want het is een ingrijpende beslissing om diens rechten te korten. Bedenk dat dit soms ook particulieren zijn, familieleden die geld hebben geleend en zelf ook in de problemen zitten. Of zaken waarin de belastingdienst 80% van de schuldenlast vertegenwoordigt omdat iemand jarenlang geen aangifte heeft gedaan, geen omzetbelasting heeft afgedragen of echt fraude heeft gepleegd. Soms weet je pas laat dat er sprake is van fraude. Dan zal aan dat verweer veel gewicht toekomen. De verweerschriften komen pas in de aanloop van de zitting hier, waardoor een schuldhulpverlener soms ook overvallen wordt omdat zoiets in het voortraject niet naar boven gekomen is. Dat weegt ook wel mee.
Is de stress van schulden op zich niet voldoende om vaker voor een saneringskrediet te kiezen?
We zien dat die stress bijna altijd speelt bij iemand met schulden. Daarom heeft de wetgever ook een wettelijke schuldsaneringsregeling gemaakt. Die stress op zich zal vaak niet voldoende zijn om een dwangakkoord toe te wijzen. Als iemand in de Wsnp komt hopen we dat die stress ook afneemt, want dan staan er ook geen schuldeiser meer op de stoep. Dan zit de bewindvoerder ertussen als een soort filter. En dan draag je af naar vermogen. Als je dan je baan verliest of als je huur bijvoorbeeld stijgt hoef je ook minder af te dragen. Behalve persoonlijke omstandigheden moet de rechter ook andere (externe) omstandigheden meewegen bij zijn beslissing.
Gemeenten zien mensen met schulden de laatste tijd niet meer als schuldig (los van fraudegevallen). Is er bij rechters ook een ander klimaat aan het ontstaan?
Ik denk dat rechters nooit heel streng zijn geweest, om mij heen in elk geval niet. De rechter moet gewoon de wet toepassen. Zowel de toelating tot de Wsnp als het dwingend opleggen van een akkoord aan een schuldeiser gaat uit van de gedachte dat iemand uiteindelijk uitzicht moet hebben op een nieuw perspectief. Dat zit ingebakken in die wettelijke regeling, die mogelijk maakt dat je iemand bij wijze van spreken gratie verleent, een nieuwe kans biedt. In die wet staat dat ook iemand met kwade trouw-schulden uiteindelijk, wanneer hij kan aantonen dat hij een zogenaamde keer ten goede heeft gemaakt, toegang kan krijgen tot een schuldsaneringstraject. Het enige wat de rechter doet is de wettelijke criteria toepassen.
