‘Toen ik me anderhalf jaar geleden in het convenant basisbankrekening ging verdiepen merkte ik dat we in de schuldhulp een andere taal spreken dan banken’, zegt NVVK-beleidsadviseur Ellen Hennekens. ‘Het heeft me een halfjaar puzzelen gekost om helderheid te krijgen.’ Ook bij de aanwezige schuldhulpverleners blijkt er nog wat onduidelijkheid. Zo denkt de meerderheid ten onrechte dat een basisbankrekening hetzelfde is als een basisbetaalrekening.

Ellen Hennekens

NVVK en branchevereniging Valente schreven vanwege terugkerende problemen bij hun leden een brief aan Betaalvereniging Nederland, de organisatie die verantwoordelijk is voor collectieve taken in het betalingsverkeer. Die actie heeft er toe geleid dat de Betaalvereniging met banken gaat werken aan verbetering. 

Basisbankrekening of basisbetaalrekening, wat is het verschil?

Renske Vlek, productmanager Betalingsverkeer bij de Betaalvereniging, legt uit hoe het zit: ‘Het convenant Basisbankrekening is een afspraak uit 2001 tussen het ministerie van financiën, de NVB, het Leger des Heils en 5 banken.’ De NVVK en andere erkende hulpverleners haakten later aan en de Betaalvereniging nam het beheer van het convenant over van de NVB. De voorwaarden voor een basisbankrekening zijn: de aanvraag loopt via de laatste bank, de aanvrager mag geen andere (geblokkeerde) bankrekening hebben of eerder een basisbankrekening misbruikt hebben en er moet een hulpverlener bij de aanvraag betrokken zijn. Banken hebben daarnaast de optie om te vragen om regelmatige inkomsten op de rekening en om beheer bij de start. 

Renske Vlek

Wettelijke plicht voor basisbetaalrekening

Het convenant vulde aanvankelijk een groot gat, maar in 2016 kwam er ook een wettelijke plicht, die alle consumentenbanken verplichtte om een zogenoemde Basisbetaalrekening aan te bieden. Die plicht vloeide voort uit de Wet op het financieel toezicht (Wft). ‘In theorie is een basisbetaalrekening nu de eerste optie als een reguliere rekening wordt geweigerd. Een consument kan die bij elke consumentenbank aanvragen, zolang de aanvrager maar geen andere bankrekening heeft,’ vertelt Vlek. ‘Er zijn voor deze basisbetaalrekening wel enkele weigeringsgronden. Bijvoorbeeld als iemand gefraudeerd heeft, en geregistreerd is in het externe verwijsregister van banken (EVR).' In dat geval kan de aanvrager bij de convenantbank waar die het laatst bankierde alsnog een beroep doen op een basisbankrekening volgens het convenant.’  

In de praktijk wordt de route naar de eerste optie (een basisbetaalrekening) echter bijna nooit bewandeld. Banken verschuilen zich achter het convenant en wijzen ernaar door. Er is vrijwel geen informatie over de basisbetaalrekening te vinden. De NVVK en diverse leden worden dan ook regelmatig benaderd om als erkend hulpverlener een handtekening te zetten onder een rekeningaanvraag voor een basisbankrekening, terwijl het om iemand gaat die helemaal geen relevante (schuld)hulpvraag heeft en waar dus ook geen hulpverlener bij betrokken is.

Vertraging van twee kanten

Een ander probleem is dat soms maanden kan duren om een basisbankrekening op basis van het convenant te openen. Vlek: ‘We horen dat afdelingen van banken langs elkaar heen werken en gegevens wel eens kwijtraken, en als iemand is geregistreerd in het interne register, bijvoorbeeld vanwege misdragingen in een bankshop, is dat geen weigeringsgrond, maar neemt de bank aan dat iemand probleemloos een reguliere rekening kan krijgen bij een andere bank. Daarom wijzen ze een aanvraag voor een basisbankrekening in eerste instantie af en vragen ze om afwijzingen van 3 aanvragen voor een reguliere rekening bij verschillende banken voor ze alsnog in actie komen. Aan de andere kant wordt vertraging veroorzaakt doordat hulpvragers soms niet reageren op een verzoek van de bank om aanvullende informatie. Hulpverleners kunnen dat niet in de gaten houden, omdat banken ze vanwege de steeds verder aangescherpte privacyregels geen informatie mogen geven over de aanvraag.’ 

Hennekens benadrukt daarbij dat meeste bankmedewerkers uberhaupt geen inzicht hebben in gevoelige persoonsgegevens, zoals de reden dat iemand is geregistreerd in het interne of externe verwijsregister. Ze kunnen die info dus ook niet delen met de klant.

Samen werken aan verbetering 

De banken werken nu met de Betaalvereniging aan betere toegang tot de basisbetaalrekening én een eenduidige aanpak bij beoordeling van aanvragen voor een convenantrekening.Vlek zet daarbij vooral in op:

• meer duidelijkheid en uniformiteit in processen
• betere communicatie over de mogelijkheden
• een helder aanvraagformulier
• betere onderbouwing door de bank van een eventuele afwijzing
• informatie over mogelijke vervolgstappen na een afwijzing
• hulpverleners op de hoogte kunnen en mogen houden van het verloop van de aanvraag.

Los daarvan wordt ook gekeken wat er nodig is om de toegang te verbeteren tot beheer- & leefgeldrekeningen voor onderbewindgestelden met een wettelijke weigeringsgrond.

De voorgenomen veranderingen moeten juridisch worden afgestemd en verankerd in processen, dus het kan even duren. Vlek wil beginnen met de urgentste zaken en de 'quick wins'.

Leg uit waarom er geen bankrekening was

Voorlopig moeten we het met de basisbankrekening op basis van het convenant doen. Een tip daarvoor: als de hulpvrager het een tijd zonder bank heeft gedaan, is het voor banken niet duidelijk dat de aangeschreven bank wel de laatste was. Dan is het handig bij de aanvraag al de reden van de periode zonder bankrekening te vermelden, bijvoorbeeld verblijf in een justitiële inrichting of gebruik van een buitenlandse rekening. Op de website van de NVVK staan meer tips om bekende valkuilen te vermijden. Een stappenplan is nog niet te geven, maar zodra er nieuwe besluiten en toezeggingen komen zal de NVVK dat natuurlijk delen. 

Doorlooptijden worden al korter 

Nog even geduld dus, al merkt Hennekens al wel effect van de gesprekken met de banken: ‘Ik heb de indruk dat de doorlooptijden al teruglopen. De betrokken bankafdelingen weten elkaar beter te vinden, bijvoorbeeld door interdisciplinair overleg over moeilijke casussen. Bovendien zijn ze gewezen op hun wettelijke verplichtingen. Zo moeten ze binnen 10 dagen beslissen over de toekenning van een basisbetaalrekening. Banken hebben het voornemen om ook voor een convenantrekening een maximumtermijn af te spreken.’

Trek aan de bel bij problemen of vragen 

Veel gaat dus al goed. Maar als het fout gaat, gaat het ook flink fout. Een deelnemer vertelt al sinds november vorig jaar bezig te zijn met een aanvraag. Hennekens roept op om bij vastlopende casussen contact met haar op te nemen. ‘Vaak kunnen ik of anders de Betaalvereniging helpen het proces vlot te trekken en in elk geval lering te trekken uit wat er misgaat.’ 

Meer informatie vind je in het herziene overzicht met aandachtspunten bij de basisbankrekening in de kennisbank van de NVVK of op de site basisbankrekening.nl van de Betaalvereniging. 

Bekijk hier de presentatie tijdens de sessie (pdf, 1,9 Mb).

In deze presentatie zijn ook de polls opgenomen die we tijdens de sessie hielden.

Vragen of opmerkingen? Leg contact met Ellen Hennekens, senior beleidsmedewerker NVVK, e.hennekens@nvvk.nl