Aflevering 2 | Het gesprek dat je bijblijft | Gijs Katier

‘Ik wilde het zaadje planten’

23 mei 2023

Een telefoontje, op een dinsdagochtend in het Stadskantoor in Enschede. Een werkzoekenden-begeleider van de gemeente vraagt aan Gijs of hij naar beneden kan komen. Hij heeft Dave tegenover zich zitten. Dave is 24, wil niets weten van schuldhulp, maar vindt het oké als Gijs er toch even bij komt.

‘Gelukkig had ik de gelegenheid', kijkt Gijs terug op die ochtend. ‘Deze jongen was er nú en stond nú open voor kennismaking. Zo’n kans moet je grijpen. Jongeren kunnen zomaar weer uit beeld raken.’

‘Onmenselijk’

Beneden in de spreekkamer begroet hij Dave. Die is opgeleid tot automonteur maar zit in de bijstand. Zijn vriendin zit ook in de bijstand en heeft net als Dave problematische schulden. Samen hebben ze twee kinderen. Op zich wil Dave graag werken, maar hij ziet er het nut niet van. De deurwaarders pikken toch alles in.

Dat hij eigenlijk van z’n schulden af moet om aan z’n toekomst te werken, weet Dave zelf ook wel. Hij wil het ook. Maar dan wel onder zijn voorwaarden. De belangrijkste: hij wil pertinent niet onder budgetbeheer.

‘Dat legde hij direct uit zichzelf op tafel,’ vertelt Gijs. ‘Budgetbeheer was een enorm punt voor hem. Toen hij uitlegde wat hij ertegen had, werd hij alsmaar bozer.’

Als kind heeft Dave ervaren hoe ‘onmenselijk’ het is om als gezin onder budgetbeheer te staan, vertelt hij. Bovendien heeft hij er niet zo lang geleden zelf een tijdje in gezeten. Naar eigen zeggen is hij daardoor alleen nog maar dieper in de shit gekomen.

'Dave schoof naar achteren, zijn armen strak over elkaar, met een blik van: nu jij weer', herinnert Gijs zich.

Gijs Katier. Foto: Tjitske Sluis

Andere boeg

‘Wat je dan dus niet moet doen, is doorvragen over wat er is misgegaan. Of dat je het instrument budgetbeheer gaat zitten verdedigen. Dit is zíj́n waarheid. En daar kan ik van alles van denken, maar dat doet er op zo’n moment niet toe. Je wilt de afstand niet vergroten.’

Gijs gooit het over een andere boeg. Hij vraagt Dave hoe het momenteel met hem gaat, en welke invloed zijn schulden hebben op zijn persoonlijke leven. ‘Daarmee raakte ik een gevoelige snaar. Hij werd emotioneel, begon te vertellen over de spanningen thuis, hoe de schulden druk zetten op zijn relatie. Ik zag zijn ogen vochtig worden.’

‘Toen hij die ochtend naar zijn afspraak op het Stadskantoor ging, had hij niet kunnen denken dat het hierop zou uitdraaien. Ik vond het moedig van hem, maar ook mooi dat hij de ruimte voelde om zich zo te uiten.’

De grote lijnen

Er volgt nog iets wat Dave nooit had kunnen bedenken: Gijs vraagt hem wat het voor hem zou betekenen als hij binnen een halfjaar van zijn schulden af zou zijn.

‘Hij geloofde absoluut niet dat zoiets mogelijk was, dus ik legde hem ons jongerenproject uit, dat wij begeleiding bieden en saneringskredieten kunnen regelen, en dat het ons, als de jongere ook actief meewerkt, vrijwel altijd lukt om binnen zes maanden van alle schuldeisers akkoord te krijgen.’

Op een A4-tje tekende Gijs uit hoe zo'n traject er in grote lijnen uit zou gaan zien voor Dave en zijn vriendin. ‘Zo’n visualisatie helpt heel goed. Ik maak die altijd, voor elke klant.’

Een ding besluit hij dit keer echter anders te doen. Het blok waar hij steevast mee begint, het instellen van budgetbeheer, laat hij weg. ‘Anders was ik Dave meteen weer kwijt geweest. Ik vond het belangrijk dat hij voor zich zag dat er een oplossing was, dat hij de aantrekkelijke kanten van een saneringskrediet zou zien. Dat daarmee al gauw een aantal zorgen van hem af zouden vallen, en dat de maandelijkse aflossing heel goed te doen was. Hij luisterde aandachtig. Aan zijn glimlach zag ik hoe het idee begon te landen dat hij er over drie jaar écht helemaal vanaf zou zijn.’

Voor een eerste gesprek is dit genoeg, besluit Gijs. Hij benadrukt nog wel dat een saneringskrediet geen cadeautje is en beslist ook inzet van Dave zelf vraagt. Dave wil eerst overleggen met zijn vriendin en bedenken of hij, met haar, deze stap wil zetten.

Die vriendin, Rian, belt meteen de volgende ochtend al naar Gijs’ 06-nummer. ‘Het is dan belangrijk dat je een afspraak vlug kunt inplannen’, vertelt Gijs. ‘Zeker bij jongeren moet je het ijzer smeden als het heet is. In onze Enschedese pilot, waar we de caseloads laag houden, heb ik gelukkig de ruimte om snel te schakelen.' Nog diezelfde week zit het stel tegenover hem.

Prikkelen

In dat tweede gesprek moet hij toch het door Dave zo verafschuwde budgetbeheer ter sprake brengen. Dat is immers een vast, en zeker bij jongeren ook noodzakelijk onderdeel van het hulppakket.

‘Maar voor ik het had kunnen noemen kwam Rian met een verrassing. Ze legde een ordner op tafel met hun financiële administratie, liet zien dat het de afgelopen maanden goed was gegaan met de vaste lasten. Rian bleek een administratieve MBO-opleiding te hebben gevolgd. Ze zat dan wel in de schulden, maar ze had wel degelijk skills.’

Gijs gooit het budgetbeheer in de strijd om het stel te prikkelen. Hij vertelt dat het eigenlijk standaard bij het traject hoort, maar dat de vaardigheden van Rian misschien wel betekenen dat ze het zonder ook prima zouden kunnen. Als zij ermee akkoord gaan dat Gijs een stevige vinger aan de pols kan houden, mogen ze wat hem betreft proberen hun uitgaven helemaal zelf te blijven regelen. Nog geen week later meldt het stel dat ze er inderdaad voor willen gaan. 

'Het gaat goed met hen', vertelt Gijs trots. 'Hun schuldeisers zijn binnen vier maanden akkoord gegaan, de saneringsperiode loopt alweer even. Zeker bij Dave zal eergevoel meespelen om zijn best te blijven te doen. Hij wil laten zien dat hij mijn vertrouwen waard is.' Dave heeft inmiddels een baan gevonden als automonteur, het stel is uit de bijstand. Rian oriënteert zich op een vervolgopleiding.

Focus op het einddoel

‘Dat eerste gesprek met Dave is voor mijzelf een voorbeeld van waar het om gaat in dit werk. Je wilt een verschil maken voor die jongere. Je wilt dat zijn leven er beter van wordt. Je focus moet liggen op het einddoel en niet op het volgen van een stramien. Maar tegelijk is dat stramien voor ons als schuldhulpverleners wel ons houvast. Voor de meeste klanten werkt het natuurlijk ook heel goed.’

‘De stelligheid van Dave daagde mij uit om ter plekke te improviseren en te vertrouwen op mijn ervaring en intuïtie. Als ik in ieder geval bij hem maar dat zaadje kon planten. Dan zouden we daarna wel weer verder zien. Dat zijn vriendin de sleutel werd, wisten we toen allebei nog niet. Uiteindelijk kwam er zo een heel gezin op de rit.’

 Interview: Mirjam Pool. Beeld: Tjitske Sluis

Dave en Rian heten in werkelijkheid anders.

Ook Enschede vanaf 1 juli 2023 werken met saneringsvoorstellen voor de duur van 18 maanden. De aflossingstermijn van Dave en Rian is nog gebaseerd op de ‘oude’ standaard van 36 maanden.

5 tips van jongerencoach Gijs Katier

Wees benaderbaar. Door je rechtstreekse (werk-)06-nummer te geven, ben je voor de jongere met één belletje of appje te vinden. Ook een afspraak in een niet-zakelijke omgeving, een kop koffie drinken op een leuke plek, kan barrières doorbreken.

Doseer. Zeker jongeren hebben een beperkte spanningsboog. Het gaat er niet om dat jij je lijstje met bespreekpunten afwerkt, maar hoeveel de jongere in een gesprek kan verwerken.

Benut quick-wins. Onderzoek waar de jongere de meeste stress van krijgt en of je die stress snel kunt wegnemen. Bijvoorbeeld het openen/ordenen van de post, samen een belletje naar de deurwaarder of samen een toeslag aanvragen. Dan brengt een afspraak met jou een tastbare verandering te weeg voor de jongere.

Benoem successen. Veel kwetsbare jongeren hebben nog nooit ervaren dat ze zelf een positieve invloed kunnen hebben op de loop der dingen. Benoem het als hun eigen handelen iets heeft opgeleverd. Al zijn het maar ministapjes in het licht van het einddoel.

Moraliseer niet. Laat zien dat je naast de jongere staat en niet boven hem/haar. Niet preken dus, maar je richten op ‘hoe nu verder’.

De serie 'Het gesprek dat je bijblijft' helpt jou als financiële hulpverlener te reflecteren op hoe je zelf gesprekken voert en hoe je daar nog beter in kunt worden. Zelf ook een gesprek gevoerd dat een doorbraak betekende? Laat het weten, we leggen graag contact.

 Lees ook aflevering 1 van deze serie, met bewindvoerder Nelis van Steenoven