Minister Schouten in Tweede Voortgangsrapportage:

'Bemoedigende armoedecijfers, tegelijk toename beroep op sociale voorzieningen'

25 december 2023

In haar Tweede Voortgangsrapportage 'Aanpak geldzorgen, armoede en schulden' constateert minister Schouten een paradox. Het aantal mensen met een schraal inkomen is sinds 1977 nog niet zo laag geweest, maar maatschappelijke organisaties melden dat er meer dan voorheen beroep wordt gedaan op sociale voorzieningen.

De aanpak van armoede en geldzorgen draait niet alleen om geld, schrijft Schouten aan de Tweede Kamer. 'Bij het bestrijden van armoede gaat het er ook om dat we het vertrouwen herstellen, problematische schulden aanpakken en armoede bespreekbaarder maken zodat mensen hulp durven vragen.'

Het ministerie houdt via monitoring bij welke vorderingen worden gemaakt om het aantal huishouden met problematische schulden en het aantal kinderen dat opgroeit in armoede te verkleinen. Door alle inkomensondersteunende maatregelen is het aantal huishoudens dat onder de armoedegrens leeft, gedaald. Maar in de leeftijdscategorie 18-44 jaar hebben (ten opzichte van 2018) meer mensen moeite met rondkomen. Het aantal personen dat zich meldt voor de voedselbank neemt ook fors toe.

Opvallende voornemens uit de rapportage

De rapportage bevat een aantal updates over onderzoeken en projecten. Hieronder een aantal opvallende.

Onderzoek naar 'Drinkwaterfonds'

Kinderen moeten beter beschermd worden tegen afsluiting van drinkwater of energie, vindt de minister. Ze onderzoekt samen met de ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Waterstaat hoe dat vorm kan krijgen. Er is een rechterlijke uitspraak in aantocht die dat onderzoek urgent maakt. Op 18 maart komt er naar verwachting een uitspraak in hoger beroep in de rechtszaak van belangenorganisaties Stichting Defence for Children en het Nederlands Juristen Comité over het recht van kinderen op toegang tot drinkwater.

Melding bij recht op inkomensondersteuning

Het Programma Proactieve Dienstverlening van het ministerie van Binnenlandse Zaken doet onderzoek naar één digitaal loket waar de inwoner kan zien op welke inkomensondersteunende regelingen men mogelijk recht heeft. Een van de deelonderzoeken richt zich op de optie om mensen een notificatie te sturen als hun recht op een inkomensondersteunende regeling verandert.

Lokale hulp: wat werkt?

Minister Schouten start in 2024 een onderzoek naar effectieve lokale dienstverlening zonder digitale drempels. 'Gemeenten kennen een beleidsvrijheid op dit vlak, daarom is dit momenteel binnen elke gemeente anders georganiseerd', constateert de minister. Ze wil weten 'welke vorm van laagdrempelige financiële dienstverlening (zoals een plek waar financiële hulp geboden wordt: een gemeentelijk loket, bibliotheek of vrijwilligersspreekuur) al op lokaal niveau plaatsvindt en wat daarbinnen wel en niet werkt om mensen eerder te bereiken.' Ook onderzoekt ze aan welke randvoorwaarden fysieke financiële inlooppunten zouden moeten voldoen om aan te sluiten op de hulpbehoefte van mensen. Schouten: 'We delen goede initiatieven en onderzoeken wat we vanuit de aanpak kunnen doen om goede initiatieven te ondersteunen of verder te brengen.'

'Energiefixers' gaan verwijzen naar schuldhulp

Gemeenten proberen al een poosje werkzoekenden te helpen door ze werkervaring op te laten doen als 'energiefixer'. Zij adviseren inwoners die een hoge energierekening hebben. Minister Schouten steekt extra geld in dit project en stimuleert dat 'energiefixers, als ze eenmaal achter de voordeur zijn, een gesprek kunnen voeren over hulp en over kennis beschikken om mensen te kunnen doorverwijzen naar hulp bij geldzorgen.' Er is speciaal voorlichtingsmateriaal voor gemaakt dat iedere energiefixer kan gebruiken.

Vrijwilligers & gemeenten: aandacht voor onderlinge verwijzing

In haar voortgangsrapportage toont de minister zich enthousiast over de inzet van vrijwilligers in de financiële hulpverlening. 'Vrijwilligers zijn hard nodig om meer mensen die te maken hebben met geldzorgen of schulden te kunnen helpen', schrijft Schouten. De Alliantie Vrijwillige Schuldhulp heeft daarin een belangrijke rol. De VNG richt zich in haar programma 'Verbinden Schuldendomein' ook op het versterken van de samenwerking tussen vrijwilligers en gemeenten.

Minister Schouten wijdt een deel van haar rapportage aan een 'Tienpuntenplan' dat de SGP al in juli aan de minister overhandigde. De partij wil maatschappelijke organisaties zoals vrijwilligers en kerken een grotere rol te geven bij de aanpak van armoede en geldzorgen, en vrijwilligerswerk faciliteren.

Volgens de minister krijgen de meeste wensen uit het Tienpuntenplan al vorm. Samen met de ministeries van Onderwijs (OCW) en Volksgezondheid (VWS) studeert ze nog op de wens van de SGP om de maatschappelijke diensttijd (MDT) te koppelen aan het oplossen van schulden van jongeren.