Bij de inzet van schuldenbewind overlappen verschillende subsystemen elkaar. Naast schuldenbewind zelf gaat het om de minnelijke en wettelijke schuldhulpverlening. Deze subsystemen sluiten nog niet altijd goed op elkaar aan. De gemeente heeft bij schulden de regierol, maar kan die niet altijd goed uitvoeren. De NVVK zet zich in voor een betere aansluiting, in het belang van mensen met schulden.

Snel naar:

• Geen optimale samenwerking
• Adviesrecht
• Convenanten met bewindvoerders
• Wat doet de NVVK?

Geen optimale samenwerking

Iemand met problematische schulden kan (achtereenvolgens) te maken krijgen met een schuldenbewindvoerder, schuldhulpverlener en, als een minnelijke regeling niet lukt, een Wsnp-bewindvoerder. Uit kritische rapporten van Berenschot en de Nationale ombudsman blijkt dat die partijen nog niet optimaal samenwerken. Daardoor duurt het langer dan nodig voor mensen met schulden worden geholpen.

De ombudsman constateerde dat schuldenbewindvoerders soms niets doen aan het oplossen van iemands schulden en daar ook niet voor doorverwijzen naar de schuldhulpverlening. Sindsdien wordt op verschillende manieren gewerkt aan manieren om de doorstroming te versnellen en te zorgen dat mensen met schulden niet onnodig lang in schuldenbewind blijven. Er is op verschillende manieren gewerkt aan mogelijkheden om de doorstroming te versnellen en te zorgen dat mensen met schulden niet onnodig lang in schuldenbewind blijven. Landelijk met het adviesrecht en lokaal met convenanten van gemeenten met bewindvoerders.

Uit het onderzoek van de ombudsman bleek ook dat de overgang van Msnp naar Wsnp niet soepel gaat. Schuldhulpverleners verwijzen mensen bij wie ze de schulden niet minnelijk kunnen oplossen niet altijd naar de Wsnp of begeleiden ze niet (deskundig) bij het indienen van hun Wsnp-verzoek. Daardoor blijven sommige mensen met schulden rondlopen.

Adviesrecht

De Wet Adviesrecht geeft gemeenten sinds 1 januari 2021 de mogelijkheid om bij elk ingesteld bewind advies uit te brengen over een alternatief. Ze worden dan van alle nieuwe gevallen van schuldenbewind op de hoogte gebracht.

Wat houdt adviesrecht in?

De nieuwe wet geeft gemeenten de mogelijkheid advies uit te brengen of een schuldenbewind de beste vorm van ondersteuning is voor iemand met problematische schulden. Adviesrecht heeft als doel dat gemeenten hun regierol beter kunnen vervullen. Ook moet het samenwerking tussen de gemeente, de bewindvoerder en de rechtbank stimuleren. Een gemeente moet aan de rechtbank laten weten er gebruik van te willen maken (opt-in).

Hoe werkt het?

Wanneer de gemeente gebruik maakt van het adviesrecht moet er het volgende gebeuren:

1. De bewindvoerder stelt de gemeente binnen 2 weken op de hoogte van de instelling van schuldenbewind (1:432a lid 4 BW).
2. De bewindvoerder stuurt binnen 3 maanden na instelling schuldenbewind een boedelbeschrijving en plan van aanpak aan de gemeente (1:432a lid 2 BW).
3. De gemeente adviseert binnen 4 weken na ontvangst van die documenten of een lichtere vorm dan bewind beter is voor de betrokkene (1:432a lid 5 BW). Daarbij moet worden vermeld welke alternatieve ondersteuning de gemeente adviseert, waarom en op welke termijn. De gemeente kan ook samen met de bewindvoerder ondersteuning bieden aan de klant.
4. De bewindvoerder stuurt het plan van aanpak binnen 4 maanden na instelling schuldenbewind aan de rechter (beoogde aanpassing art. 5 Besluit kwaliteitseisen CBM).
5. De rechter beslist of het bewind wordt beëindigd. De gemeente krijgt een afschrift van de beschikking (1:432a lid 6 BW).

De gemeente kan screeningsinstrumenten inzetten om te onderzoeken welk middel het best past bij de klant.

Convenanten met bewindvoerders

Sommige gemeenten hebben vrijwillige samenwerkingsafspraken gemaakt met lokale bewindvoerders. Soms is daarin ook al de nieuwe situatie met het adviesrecht verwerkt.

Wat staat er in convenanten?

Uit NVVK-onderzoek uit 2020 blijkt dat convenanten vooral zijn gericht op werkafspraken en minder op kwaliteitseisen. In convenanten staan bijvoorbeeld afspraken over:

Intentie

• doel, doelgroep en beoogde resultaten van de samenwerking

Onderlinge communicatie

• contactpersonen van samenwerkingspartners (bij de gemeente kunnen daarnaast ook wijkteams of beleidsadviseurs worden meegenomen)
• informatie die de partners uitwisselen over verandering of beëindiging van bewind en aantallen klanten
• de termijn en manier van informatie delen
• de manier waarop de gemeente informatie met bewindvoerders deelt over bijvoorbeeld beleidsregels
• de manier waarop partners voldoen aan de AVG
• reactietermijnen, bijvoorbeeld voor informatie en advies vragen voor het schuldregelen
• de frequentie van bijeenkomsten waarop de samenwerkingspartners elkaar ontmoeten, kennis uitwisselen en ervaringen delen

Vaak spreken partners in dit onderdeel ook vertrouwen in elkaars professionaliteit uit.

Preventie en signalering randproblematiek

• de samenwerkingspartner die doorverwijst bij problemen op andere leefgebieden
• de samenwerkingspartner die regie houdt op andere leefgebieden
• de samenwerkingspartner die verantwoordelijk is voor het coachen van financiële vaardigheden

 Instroom

• de samenwerkingspartner die verantwoordelijk is voor het (direct) aanmelden van de klant bij de schuldhulpverlening of kredietbank en voor het wegnemen van eventuele belemmeringen voor aanmelding 
• de termijn voor het aanmelden
• procesafspraken over de werkwijze als de gemeente het adviesrecht uitoefent
• afspraken om door te verwijzen naar bijvoorbeeld het sociaal wijkteam of de kredietbank als lichtere ondersteuning voldoet

 Doorstroom

• de partner die de inwoner van schulden afhelpt en op welke termijn
  • Is dat de bewindvoerder in de stabilisatiefase, dan moet dat in het plan van aanpak staan
  • Is dat de schulddienstverlening in de stabilisatiefase, dan moet de bewindvoerder de inwoner binnen een bepaalde termijn aanmelden
• de verplichting voor bewindvoerders om kritisch te blijven over de noodzaak van het bewind

Uitstroom

• de verplichting voor de bewindvoerder om de inwoner te laten uitstromen als de reden van het bewind wegvalt, of om de gemeente op de hoogte te houden van de beëindiging
• de verplichting om begeleiding te bieden bij de beëindiging van het bewind bij de rechtbank
• partner die verantwoordelijk is voor het trainen van financiële redzaamheid (Hiervoor kan de bewindvoerder een plan maken met een stappenplan en dat communiceren met de gemeente.)
• de vervolgstappen wanneer een klant een afbouwtraject ingaat en timing daarvan
• het moment om met een screeningsinstrument te bepalen of de klant in staat is om uit het bewind testromen of over te stappen naar een lichter middel

Nazorg

• de verplichting om inwoners in aanmerking te laten komen voor een nazorgtraject, bijvoorbeeld van het sociaal wijkteam

Taakverdeling

• volledig uitgeschreven hoofdtaken van alle stakeholders

Waar zijn al convenanten?

De volgende gemeenten sloten al een convenant af met bewindvoerders

• Almere
• Amsterdam
• Arnhem
• Haarlem
• Harderwijk, Ermelo en Zeewolde
• Land van Cuijk (Boxmeer, Cuijk, Grave, Mill en St. Hubert, St. Anthonis)
• Leidse Regio (Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest en Zoeterwoude)
• Maastricht-Heuvelland (Eijsden-Margraten, Gulpen-Witten, Maastricht, Meerssen, Vaals en Valkenburg aan de Geul)
• Nijmegen
• Oss
• Parkstad Limburg (Beekdalen, Brunssum, Kerkrade, Heerlen, Landgraaf, Simpelveld en Voerendaal)
• Rheden
• Rotterdam
• Schiedam
• Sittard-Geleen
• Velsen
• Venlo
• Venray
• Vlaardingen (MVS Stroomopwaarts)
• Zaanstad

Twenterand is van plan een convenant af te sluiten naar aanleiding van het adviesrecht.

Wat doet de NVVK?

De NVVK wil ervoor zorgen dat alle partijen beter van elkaar weten wat ze doen. En met elkaar in gesprek gaan over de beste manier om samen onderbewindgestelden met schulden te helpen. Daarom werkt de NVVK samen met relevante partners zoals de VNG, brancheverenigingen van bewindvoerders en waar nodig de Rechtspraak. De NVVK neemt deel aan verschillende overleggen en voert een project uit.

Versnellingstafel Schuldenbewind

De NVVK organiseerde in 2020 de Versnellingstafel Schuldenbewind. Daarin overlegde de NVVK met relevante stakeholders over een norm voor de tijd die mag verstrijken tot het moment dat een schuldenbewindvoerder iemand aanmeldt bij de schuldhulpverlening. Die norm fungeert als stok achter de deur om iemand niet onnodig lang onder bewind te houden. Het is ook een middel om het gesprek aan te gaan als de norm door omstandigheden niet haalbaar blijkt. Duidelijke afspraken tussen gemeenten en bewindvoerders kunnen helpen om met een norm de doorstroom te verbeteren.

Bij de Versnellingstafel is ook gesproken over een uniforme checklist met de gegevens die overgedragen moeten worden. Uit oogpunt van privacy by design zijn dat er zo min mogelijk. Het subsidieproject ‘Minder regeldruk, klant voorop’ gaat verder met het verkennen en uitwerken van digitale gegevensuitwisseling.

Platformoverleg schuldenbewind

De NVVK doet mee aan het Landelijk Platformoverleg voor de Rechtspraak, gemeenten en verenigingen van beschermingsbewindvoerders.

Project 'Minder regeldruk, klant voorop'

De NVVK heeft subsidie gekregen van SZW voor het project 'Minder regeldruk, klant voorop'. Dat heeft tot doel zowel de overgang van schuldenbewind naar schuldhulpverlening als die van het minnelijk naar het wettelijk traject te verbeteren en te versnellen. Daarbij hoort een doelgroepenonderzoek 'schuldenbewind en Wsnp' en 2 voorlichtingscampagnes over het project en de opgedane inzichten.

Van Msnp naar Wsnp

Om de overgang van Msnp naar Wsnp voor hulpvragers te versoepelen helpt het als alle professionals in de keten van de Wsnp-aanvraag van elkaar weten wat ze doen. Daarom waren er in het project (virtuele) werkplaatsbezoeken waarin schuldhulpverleners, Wsnp-bewindvoerders en rechters via video's een kijkje namen in elkaars keuken.

Het resultaat van dit projectonderdeel is de campagne ‘Samen sterker in financiële hulp’, om de video’s en podcasts over de werkplaatsbezoeken onder de aandacht te brengen. Wederzijds begrip tussen professionals in de keten helpt hen hulpvragers goed te begeleiden van Msnp naar Wsnp. Er is ook een handreiking gemaakt met aanbevelingen voor een soepele overgang.

Van bewind naar schuldhulp

In het project worden ook activiteiten georganiseerd rondom de aanmelding van schuldenbewind bij schuldhulpverlening:

• een verkenning van manieren om de samenwerking te verbeteren
• een inventarisatie van mogelijkheden voor digitale informatie-uitwisseling; best practices en inzichten worden vastgelegd in een handreiking

De voorlichtingscampagne over de uitkomsten van dit deel van het project kreeg de naam 'Samen de regie, sneller vooruit'.