Blog Ronit van der Schaaf, beleidsadviseur NVVK
Hoe word je rijk?
Op een regenachtige maandagochtend vertrek ik naar het Zuiderlicht College in Amsterdam-Zuid. Tijdens een van de laatste weken voor de zomervakantie krijgen de derde klassen een week lang verschillende lessen vanuit het project ‘Hoe word je rijk’. Het onderwijsprogramma is bedacht door organisatie Money Start, en richt zich op het voorkomen van schulden onder leerlingen die binnenkort 18 jaar worden. In deze blog neem ik jullie mee in mijn dag met ‘Hoe word je rijk?’.
8.30 – klas 3A Rijk aan liefde
Mijn dag begint met klas 3A waar Gemma van ‘Hoe word je rijk’ de dag start met de Actie bij 18 les. Klas 3A is een kleine VMBO basis-klas. De leerlingen hadden duidelijk moeite met de maandag ochtend. Ze letten wel goed op merk ik.
De eerste vragen zetten de leerlingen gelijk aan het denken: waarom zou je in de schulden terecht komen? En wat is eigenlijk ‘rijk zijn’? De leerlingen zijn het over de laatste vraag snel eens: het hebben van ontelbaar veel geld. Maar kan ‘het rijk zijn’ ook op een andere manier worden geïnterpreteerd? ‘Ja!’ zegt Rosaline, ‘je kan ook rijk zijn aan liefde’.
De leerlingen worden langzaamaan wakker en bespreken waarom het hebben van schulden eigenlijk zo duur is. Gemma legt uit dat wanneer je je rekeningen niet betaalt er incassokosten bijkomen.
Nu het voor iedereen helder is wat schulden zijn en hoe ze zo snel kunnen oplopen wordt de les vervolgd met het thema ‘Actie bij 18!’
Wat op die leeftijd echt geregeld moet worden is de zorgverzekering. Maar wat is een zorgverzekering eigenlijk? Hoeveel kost die? En wat krijg je ervoor terug? Wat kost het eigenlijk als je niet bent verzekerd en hoeveel kost een ritje met de ambulance? De gokjes gaan van 50 tot 1000 euro.
De bel gaat en ik vertrek naar klas 3D, een VMTO-TL klas. 3A blijft bij Gemma voor het tweede onderdeel van de Actie bij 18 les.
9.20 – klas 3D Een financiële blunder
In klas 3D is de hele klas in een actieve modus aan het uitrekenen wie er als eerste 18 wordt. De leerlingen worden in groepjes opgedeeld en schrijven op post-its wat moet en wat mag als je 18 wordt. Klas 3D is vooral gefocust op roken, wiet en alcohol. Ook deze kaartjes mogen op het bord worden geplaatst. Maar, belangrijker, wat móet je eigenlijk als je 18 wordt? De drie belangrijkste zaken: een zorgverzekering afsluiten, een DigiD regelen en belastingaangifte doen.
Naast het regelen van je zorgverzekering mag je ook een telefoonabonnement afsluiten. Tessa van ‘Hoe word je rijk?’ vertelt over haar eigen financiële blunder. Jaren geleden belde ze tijdens een vakantie in India iedere dag haar vriendje. Toen ze terugkwam had ze een telefoonrekening van maar liefst €750 euro. Wat nu? Ze vraagt de leerlingen wat ze had moeten doen. Juist! De kleine lettertjes lezen en geen abonnement afsluiten dat je eigenlijk niet kan betalen!
Voordat de bel gaat stelt Tessa de leerlingen nog een belangrijke vraag: waar kan ik eigenlijk om hulp vragen als ik mijn telefoonrekening echt niet kan betalen en ook nog andere schuldeisers heb? Wat tik je in op Google? Eén leerling doet een gok: ‘ik ben skeer’. Straattaal voor ‘ik ben blut’. Tessa verbetert met ‘hulp bij schulden gemeente Amsterdam’.
10.00 uur – Financiële kennis ontbreekt
Tijdens de pauze komen de docenten van ‘Hoe word je rijk?’ bijeen in de lerarenkamer. Ik ontmoet Alan Bredenhorst, samen met Loes van Geffen de initiatiefnemer van Money Start. Alan heeft een passie voor maatschappelijke thema’s en zag samen met Loes het belang van schuldpreventie onder jongeren die 18 jaar worden.
‘Samen met jongerenschuldhulpverleners bekeken we wat er het meest misgaat bij jongeren die 18 jaar worden’, vertelt Alan me. ‘Hier kwamen een aantal specifieke onderwerpen uit die nu worden behandeld in de lessen. Denk aan boete, fraude, zorgverzekering, studiefinanciering en incassotrajecten. Per onderwerp zijn leerdoelen opgesteld. Nieuwe onderwerpen die in de toekomst worden behandeld zijn excessief geweld en toeslagen.’
Verder vertelt Alan over het belang van onderwijs over financiën. Bij veel leerlingen op het VMBO is er thuis weinig tot geen financiële kennis aanwezig. Bij sommigen komen deurwaarders met regelmaat over de vloer. Zijn belangrijkste boodschap is daarom: reageer snel, betaal gelijk en vraag om hulp als je er financieel even niet uitkomt.
10.30 – klas 3A Een boete door de avondklok
De les over boetes start met een Kahoot-quiz waar de leerlingen vragen beantwoorden zoals ‘wanneer krijg je een boete’. Vervolgens legt ‘Hoe word je rijk?’-docent Omar uit aan de klas wat het verschil is tussen een lichte overtreding, een zware overtreding en een misdrijf. Leerlingen krijgen de kans om hun eigen ervaring te delen en vertellen over eventuele boetes die ze zelf ooit kregen. Zo vertelt Ridouan dat hij een boete kreeg omdat hij na de avondklok op straat was. Hij was zijn vergunning van zijn werkgever vergeten en kreeg alsnog een boete. Het kostte hem meer dan 100 euro.
11.20 – klas 3D Wat kost een boeteverhoging?
Kashif leert de leerlingen ook meer over boetes. Zijn belangrijkste boodschap: betaal je boetes gelijk, want het CJIB is niet de makkelijkste. Als afsluiter van de les krijgen de leerlingen een begrijpend lezen-vraag. In plaats van het ontleden van een Nederlands artikel moeten de leerlingen een verkeersboete van het CJIB ontleden. Hoeveel kost de boete? Op welke datum moet je betaald hebben? En het belangrijkste, met hoeveel wordt de boete verhoogd als je niet betaald?
Ik sluit mijn dag af bij het schoolhek met Kashif en Gemma. Samen bespreken we de ochtend. Kashif en Gemma halen zichtbaar veel plezier uit hun werk en zien het belang van preventiewerk onder VMBO-leerlingen. Zelf heb ik ook gezien dat de jongeren die zij nu helpen, duidelijk gebaat waren bij de lessen van ‘Hoe word je rijk?’. Financiële educatie verdient een vaste plek op iedere school!
Om privacy-redenen zijn de namen van de leerlingen gefingeerd.
