Tijdig veerkracht versterken voorkomt geldproblemen
De toekomst van schuldhulp: anticiperen op life events
Pas starten met financiële hulp als iemand al betaalproblemen heeft? Volgens de stichting Erwelzijn kan het slimmer, door via advocaten, scheidingsbemiddelaars of de Burgerlijke stand meteen in actie te komen bij life events die tot schulden kunnen leiden. ‘Een probleem los je nooit op in de situatie waardoor het ontstaan is.’
Initiatiefnemer en directeur Bram Buiting van Erwelzijn en zijn collega Rob Bisseling (onderzoeker en conceptontwikkelaar) werken al lang samen, onder meer in de welzijnssector. Daar ontstond het idee om meer impact te creëren door preventief werken. ‘We zagen in de praktijk heel vaak dat problemen elkaar op een voorspelbare manier opvolgen,’ vertelt Buiting. ’Zo zijn een scheiding, baanverlies of pensionering momenten dat schulden kunnen ontstaan. Als je dat weet, kun je dat life event aangrijpen om iemand minder kwetsbaar te maken. We stellen onszelf daarom 3 vragen: wanneer moet je er zijn, wie moet er zijn en wat moet je doen.’
Bram Buiting
Domino van oorzaak en gevolg
De eerste stap was de verbanden tussen oorzaken en gevolgen wetenschappelijk te onderbouwen. ‘Een kwestie van alle onderzoeken lezen en achter elkaar plakken. Die domino van mogelijke oorzaken en gevolgen van life events hebben we bij elkaar gebracht in de online Atlas life events. Dat is een verzameling stroomschema’s rond thema’s als gezin & relaties, gezondheid & veiligheid en geld', vertelt Rob Bisseling. Volgens hem is de atlas een toegankelijke manier om opvolgende problematiek te visualiseren. ‘Als je doorklikt op het pijltje dat het verband aangeeft, zie je alle bronnen. Je kunt het dus zelf makkelijk controleren.’ De atlas wordt nog steeds uitgebreid.
Rob Bisseling
Anticiperen op risicofactoren
Hoe helpt de kennis van signaleringsmomenten om problemen al in de kiem te smoren? Buiting: ‘Nu grijpen we pas in als er al schulden zijn, eventueel in het beginstadium door vroegsignalering. Maar het signaleren van een risicofactor en daarop anticiperen geeft zoveel meer mogelijkheden. Bijvoorbeeld bij een scheiding: het inkomen gaat achteruit, iemand zit niet lekker in zijn vel en het netwerk wordt kleiner omdat vrienden partij kiezen. Dat is een goed moment om mensen aan te bieden hen te helpen met inzicht en overzicht over hun financiële situatie. Dan geef je mensen de informatie waardoor ze zelf schulden kunnen vermijden. Daarnaast kun je ook hun netwerk versterken, zodat ze meer mensen om hulp of advies kunnen vragen.’
Laagdrempelig aanbod
Bisseling benadrukt dat hulp in dit stadium helemaal niet duur hoeft te zijn. ‘Een paar gesprekken zijn vaak al genoeg. En het kan ook door vrijwilligers worden gedaan. Veel welzijnsorganisaties hebben thuisadministratieteams. Je kunt ook vrijwilligers opleiden om de voorzieningenwijzer te gebruiken zodat ze inwoners daarover kunnen voorlichten. Het is heel laagdrempelig. Maar je moet het niet meteen al over schulden gaan hebben. De verwoording en manier van communiceren is heel belangrijk.’
De juiste vraag stellen
Hoe zit het met privacy? Dat hoeft volgens Buiting geen belemmering te ze zijn. 'Als je de goede vraag stelt kan de signaleerder het aanbod verbinden aan het signaleringsmoment: ‘Uw inkomenssituatie verandert, vindt u het fijn als iemand met u meekijkt of u in aanmerking komt voor toeslagen?’ Dan kan iemand daar ja of nee op zeggen.’ Het aanbod komt ook niet van schuldhulpverleners, maar van degenen die het zien als iemand gaat scheiden. Advocaten of scheidingsbemiddelaars, of ambtenaren van de Burgerlijke stand.
Veerkracht versterken
Om met life events om te kunnen gaan hebben mensen veerkracht nodig, het vermogen om met moeilijke situaties in het leven om te gaan. ‘Afhankelijk van je veerkracht zorgt een life event voor een klein dipje of een blijvend probleem. Samen met de Universiteit Utrecht doen we onderzoek naar factoren die veerkracht beïnvloeden. Financiële stabiliteit is er een, maar ook gemeenschapszin, leefomgeving, zingeving en leefstijl. Sommige factoren kunnen we makkelijker beïnvloeden dan andere.’
Domeinoverstijgend netwerk
Erwelzijn pleit ervoor dat gemeentes hun schuldenbeleid breder trekken. ’De oplossing van een probleem ligt eigenlijk nooit binnen het kader waarin het ontstaan is. Met onze innovatieroute verbinden we onze manier van denken aan de lokale praktijk. Eerst kijken we wie bepaalde problemen signaleren, zoals werkgevers, huisartsen, woningcorporaties of thuiszorg. Door die partijen bij de preventie te betrekken, bouw je om een probleem een domeinoverstijgend netwerk heen.
Met dat netwerk kijken we welke hulp er al is en hoe we daarnaar kunnen doorverwijzen. Maar we stellen ook vast wat er nog niet is. Er ontstaan dan veel verrassende ideeën, die we concreet maken en aan beleidsmakers en bestuurders presenteren. Vanwege het draagvlak werkt dat goed: 75% van de ideeën wordt ook gerealiseerd.’
Juist nu schulden voorkomen
Op dit moment is de voorspelling dat er in het worstcasescenario 1,2 miljoen mensen in de problemen komen door de hoge energieprijzen. Volgens Buiting is het dus extra urgent om geldproblemen al aan de voorkant te tackelen. ‘We zetten onze kennis graag in om welzijnsorganisaties en gemeenten nieuwe manieren te laten vinden waarop ze kwetsbare mensen kunnen versterken om schulden te voorkomen,’ zegt Buiting. ‘Daarmee voorkomen ze uiteindelijk ook allerlei nare gevolgen van schulden, zoals gezondheidsproblemen en huiselijk geweld.’
