Aflevering 6 | Het gesprek dat je bijblijft | Simone Pont
'Van norsig en bozig naar vriendelijk en open'
Een verslaving staat haast garant voor een grillig hulptraject. Juist daarom vindt Simone Pont, klantbegeleider Schuldhulpverlening in Den Haag, haar klant Chander zo bijzonder. Steeds weer vindt ze houvast in dat eerste gevoel: 'wow, wat gebeurt hier!'
Dat wordt een harde dobber, denkt Simone als ze de aanmelding leest. Chander, een oud-ondernemer van begin vijftig, zit al in een schuldhulptraject. Maar hij is doorverwezen naar het team van Simone omdat hij intensievere begeleiding nodig heeft. Chander is verslaafd aan alcohol en maakt ruzie met het bureau dat in opdracht van de gemeente de boekhouding moet afsluiten van zijn gesneefde bedrijf.
Simone Pont. Foto: Tjitske Sluis
Uit de voorinformatie rijst het beeld op van een norse, bozige figuur die de voortgang van z'n eigen hulptraject danig in de weg zit. Al direct bij hun eerste afspraak ziet Simone echter een heel andere man. Weliswaar oogt Chander wat onverzorgd en is hij duidelijk niet helemaal nuchter, toch is hij vriendelijk en blijkt hij bereid om zich open te stellen.
De jas uit
'Aanvankelijk keek hij de kat nog wat uit de boom', reconstrueert Simone, 'maar ik zag hem al snel ontdooien. Hij ging er meer ontspannen bij zitten, deed z'n jas uit die hij eerst nog als een soort veiligheidsschild had aangehouden. Dat is trouwens altijd een goed teken in een gesprek, als mensen alsnog hun jas uitdoen.'
Met ondersteuning van Simone belt Chander tijdens die eerste afspraak meteen met de boekhouder. Doel van het gesprek is: duidelijk krijgen wat de boekhouder nog allemaal nodig heeft om eindelijk de bedrijfsadministratie af te wikkelen.
'In het contact tussen die twee was al een tijdlang wrijving, met behoorlijk wat wederzijdse frustratie', vertelt Simone. 'Tot mijn eigen verrassing verliep het telefoongesprek nu gewoon vlekkeloos, echt op een positieve toon. Dat positieve is sowieso wat die eerste afspraak voor mij typeert. Ik dacht echt: wow, wat gebeurt hier?'
Dingen in beweging
Simone is behoedzaam in het duiden van Chanders omslag. 'De verandering komt van hem natuurlijk. Het is zijn verdienste. Mijn manier van gespreksvoering, van oprecht luisteren, gelijkwaardigheid uitstralen, met een grapje en een lolletje het ijs proberen te breken, zal er ook aan hebben bijgedragen. Maar ik vermoed dat het vooral belangrijk was dat hij al vóór onze eerste ontmoeting had ervaren dat er dingen in beweging kwamen.'
Uit de schriftelijke aanmelding werd Simone al direct duidelijk dat Chander ook intensievere hulpverlening nodig had voor zijn alcoholisme. 'Bij iemand die kwetsbaar is, zoals Chander met z'n verslaving, kan ik het als schuldhulpverlener niet in mijn eentje. Hij stond al onder begeleiding bij de Haagse Kessler Stichting, een stichting die sociaal kwetsbare mensen begeleidt. Maar die zorg was in de loop der tijd afgeschaald. Ik heb Kessler verzocht om de urenindicatie weer te verhogen. Chander was daar zelf ook blij mee.'
De begeleider van de Kessler Stichting is aanwezig bij Chanders eerste gesprek met Simone. Zij betrekt hem ook nadrukkelijk bij de vervolgafspraken, over de papieren die hij voor de boekhouder moet verzamelen en een boel ander achterstallig huiswerk dat nodig is om de schuldregeling mogelijk te maken. Chander pakt de opdrachten samen met zijn begeleider op. Onder andere via een aangemaakte groepsapp houdt Simone de vinger aan de pols over de voortgang.
Goede stappen benoemen
Deze zaken lopen nog door als ze voor de tweede keer een gesprek heeft met Chander, opnieuw in aanwezigheid van de begeleider. Simone ziet een klant die nog positiever is dan de eerste keer – 'en nuchterder, wat doorgaans ook een goed teken is'.
Doelbewust benoemt ze voor hem alle goede stappen die hij intussen al heeft gezet, ze memoreert de mijlpaal van z'n telefoongesprek met de boekhouder, complimenteert hem met het feit dat hij hier nu opnieuw gewoon weer zit, prijst de tussentijdse opbrengsten van de afspraken met z'n begeleider en van het huiswerk dat ze al hebben afgevinkt. 'Geen grote of schokkende dingen misschien, maar hij had het maar mooi allemaal gedaan. Het is goed dat hij dat onderkent en er trots op kan zijn, dat hij niet alleen de vooruitgang ziet, maar ook zijn eigen aandeel daarin.'
Ze spreken ook af dat Chander onder budgetbeheer wordt geplaatst. 'Voor iemand met zijn middelengebruik én in de bijstand is het wel handig dat de betaling van de vaste lasten is gewaarborgd', formuleert Simone het fijntjes. 'Dat zag hij zelf ook in. Hij wilde graag die stabiliteit.'
'Op zich is hij een slimme man. Onder normale omstandigheden zou hij prima met geld kunnen omgaan', ziet Simone. 'Maar nu ligt voor hem alles in puin. Z'n bedrijf is failliet, de panden die hij bezat is hij kwijtgeraakt. Hij had al een scheiding achter de rug die erin heeft gehakt. En dan dat drankgebruik dat alles is gaan beheersen, terwijl hij daar ook ongelukkig mee is en zich er geweldig voor schaamt.'
Terug bij af?
De drank zorgt ervoor dat het niet voortdurend opwaarts blijft gaan. Er zijn perioden dat hij iets te vaak afspraken afzegt onder het mom dat hij zich niet lekker voelt. Soms is hij vaag en afhoudend in zijn communicatie. Nu er een aanvraag voor de Wsnp wordt voorbereid en hij opnieuw allerlei stukken moet aanleveren, laat hij het ook weer een beetje afweten.
'Af en toe denk ik weleens: zijn we terug bij af?', vertelt Simone, 'maar die eerste goede gesprekken zijn dan toch steeds de basis. Ik wéét dat het erin zit, en dat ik hem daar ook op kan aanspreken.'
Teugels aantrekken
'Schulden zijn een belemmering bij het onder controle krijgen van het middelengebruik, en een verslaving staat een stabiele financiële situatie in de weg. Ik praat met Chander zeker over zijn drankgebruik, ook om zijn manier van doen te begrijpen.'
'We hebben inmiddels zo'n vertrouwensband dat hij me eerlijk vertelt over zijn struggles, over z'n kwaaie dronk en hoe hij dan mensen van zich vervreemdt die hem dierbaar zijn en hoe hij daarvan weer in de put raakt. Dat geeft mij belangrijke informatie. Anderzijds moet ik ook mijn grenzen bewaken. Ik ben geen verslavingsdeskundige of psycholoog.'
Simone prijst zich gelukkig dat ze zo'n goede collega heeft aan Chanders begeleider bij de Kessler Stichting. 'Als ik denk dat de teugels weer even moeten worden aangetrokken, dan meld ik dat en gebeurt het vervolgens ook.' Ze stelt dan Chander zelf ook altijd op de hoogte. 'Hij waardeert dat. Het bevestigt zijn vertrouwen in mij. En het laat hem ook weer zien dat hij er niet alleen voor staat.'
Interview: Mirjam Pool. Beeld: Tjitske Sluis
Chander heet in werkelijkheid anders
4 tips van Simone Pont
Breek het ijs. Neem de tijd en vind de ruimte om voor je hulpvrager de spanning eraf te halen. Humor kan helpen, net als iets over jezelf vertellen.
Toon gelijkwaardigheid. Besef goed dat jij in de ogen van de hulpvrager een instituut vertegenwoordigt. Sommigen geloven echt dat jij hen kan maken of breken, ze voelen zich kwetsbaar en beoordeeld. Straal daarom uit dat jullie gewoon als twee mensen tegenover elkaar zitten en dat je uitgaat van het goede in de ander.
Schep duidelijke kaders. Geef helder aan wat je wel en niet voor je hulpvrager kunt doen en ook wat je van hem verwacht. Zo voorkom je misverstanden en teleurstelling, en zo kun je anderzijds ook markeren wat er goed is gegaan.
Werk in stapjes. En eventueel nog kleinere stapjes :-). De omstandigheden en de vaardigheden van de hulpvrager bepalen jullie tempo. Overvraag niet. Als je wilt dat iemand z'n post openmaakt en daarna ook nog ordent, moet hij misschien wel eerst z'n tafel opruimen om een plek te creëren. Met een extra stap creëer je meteen de mogelijkheid voor een extra succes. Precies wat de hulpvrager nodig heeft.
