We vertellen overal dat financiële hulpverleners er zijn om mensen te helpen die in de problemen zitten. Maar die mensen moeten dan ook wel geholpen wíllen worden. Wil iemand dat niet, dan moet je creatief en vasthoudend zijn om te kijken waar je kan komen met zo’n dossier, zegt bewindvoerder Ellen Tolhuis uit Hilversum. Met Enna Willems, adviseur kwaliteit schuldhulpverlening bij de gemeente Hilversum, deelt ze haar ervaringen over haar eerste casus met beschermingsbewind op aanvraag van B&W. 

Enna Willems

Vertrouwensrelatie beschermen 

In juli hoorde Willems dat een inwoner uitgezet zou worden vanwege een forse huurachterstand. Niet omdat deze overlast veroorzaakte. Het lukte Willems steeds niet om de betrokkene te pakken te krijgen om hulp aan te bieden. De afdeling Procesregie wist dat het ging om iemand die bij de GGZ liep, met heftige problemen. Een hulpverlener daar kreeg wel contact. Ze betwijfelde of de betrokken persoon de gevolgen van een ontruiming wel overzag. Maar de GGZ wilde de vertrouwensrelatie met deze cliënt niet op het spel zeten door bewind aan te vragen. De gemeente vond dat ook ongewenst.

'We maakten ons zorgen over een huisuitzetting, want we verwachtten dat maatschappelijke opvang ook niet goed zou gaan', vertelt Willems. ‘Toen zei mijn leidinggevende: bewindvoering, kunnen we dat niet zelf regelen?’ Willems ging op onderzoek uit. 'Op de NVVK-community vond ik alleen vragen of een gemeente daar al ervaring mee had. Daar was nooit op gereageerd.’

Niet lichtvaardig beslissen 

Hilversum moest dus gaan pionieren. Willems: ‘Wij willen als gemeente altijd 'het goede voor de inwoner doen', maar wat is dat in dit geval? Je hebt het over iemands autonomie een heel stuk inperken. Daar moet je niet lichtvaardig over beslissen. Ik heb met veel mensen binnen de gemeente overlegd. En uiteindelijk hebben we toch echt de afweging gemaakt: het is voor iedereen beter als deze persoon niet op straat komt te staan. En dat kunnen we alleen op deze manier voorkomen.’  

Verzoekschrift was puzzel

Nu moest er dus -midden in de zomer- een verzoekschrift van het college komen. Willems: 'Daar waren handtekeningen voor nodig, best lastig want veel mensen waren op vakantie. De wethouder vroeg mij, mijn collega van procesregie en de teammanager om uit te leggen wat we wilden gaan doen en waarom. Hij dacht dat het om gedwongen opname ging. Toen hij eenmaal doorhad dat we wilden voorkomen dat iemand op straat kwam, ging hij erin mee. Het was nog een hele puzzel hoe we het verzoekschrift moesten indienen. Gegevens van aanvrager: hoe dan? Het woonadres van de burgemeester?’ 

In de tussentijd had Willems de woningcoöperatie gevraagd de ontruiming on hold te zetten totdat de rechtbank zich had gebogen over het verzoek. Dat kostte volgens Willems ook wat moeite. De woningcoöperatie wilde zelf eigenlijk ook niet ontruimen, maar vroeg zich wel af of de aanpak van gedwongen bewind wel zou werken. Gelukkig kreeg de gemeente het voordeel van de twijfel. 

Gemeente neemt verantwoordelijkheid

Het verzoekschrift ging naar een kleinere rechtbankvestiging. Daar kenden ze de procedure bij bewind op aanvraag van B&W niet en vroegen ze om aanvullende stukken. Daarop belde Willems de hoofdlocatie in Utrecht, die haar goed hielp. ‘Ze vonden het fantastisch dat de gemeente verantwoordelijkheid wilde nemen voor deze inwoner. Dat maakten ze op deze manier niet vaak mee.’ Het beschermingsbewind werd eind augustus uitgesproken tijdens een online zitting. De onder bewind gestelde zelf was daarbij niet aanwezig. 

Willems zocht onder de bewindvoerders waar Hilversum mee samenwerkt iemand met een persoonlijke aanpak die dit dossier goed zou kunnen oppakken. Ze kwam uit bij Ellen Tolhuis. Die wilde haar tanden er wel in zetten: ’Ik doe altijd de ingewikkelde casussen omdat ik die reuring leuk vind.’  

Ellen Tolhuis

Tien huisbezoeken

Samen met de GGZ-hulpverlener ging ze wel tien keer bij de betrokkene langs. Zonder succes, de deur ging niet open. ‘Toen we een keer heel vroeg kwamen, ging de deur wel open. De bewoner was heel boos en wilde niet geloven dat er ontruimd zou worden. 'Hoezo achterstand? Dat wordt gewoon betaald', kregen we te horen. 'Maar wij konden aantonen dat er wel geld was overgemaakt, maar dat het daarna weer terug was gehaald. Toen landde het een beetje. Nu, na 2 maanden werkt de inwoner mee. Mooi om te zien dat deze inwoner nu snapt dat wij er zijn om haar te helpen.’  

Een geldig legitimatiebewijs was er niet. Dat was wel nodig om een bankrekening aan te vragen. ‘We konden de eigen rekening van de hulpvrager gelukkig wel bevriezen, zodat die nergens meer bij kon. Uiteindelijk slaagden we erin bij de voordeur contact te krijgen. We maakten nieuwe pasfoto’s met de hulpvrager en vroegen een paspoort aan. En toen kwam het verlossende nieuws: we hebben een bankrekening!’ De eerste maanden heeft de gemeente de huur voorgeschoten.  

‘De rechter heeft het bewinddossier getoetst om te zien of we echt wel in het belang van deze inwoner handelden’, zegt Tolhuis. 'De rechtbank was zich wel bewust van de ernst van het zaak. Ze wisten ook dat wij schulden gingen oplossen voor de betrokkene. Uiteindelijk oordeelde de rechter positief.’

Voor de GGZ-hulpverlener is de ontwikkeling ook winst; die kan nu vanuit een stabiele(re) thuissituatie verder met de hulpverlening.  

Ga niet zelf het wiel uitvinden 

Willems en Tolhuis hebben ervaren dat je lef, creativiteit en doorzettingsvermogen nodig hebt bij zo’n complex dossier. Tolhuis benadrukt dat ze het echt tot een goed einde wil brengen. ‘Ook om te leren waar het misgaat en hoe we iemand met multiproblematiek kunnen helpen.’ Willems voegt daaraan toe dat ze hun collega’s willen besparen om ook zoveel tijd kwijt te zijn aan uitzoekwerk. ‘Dus heb je hier vragen over? Benader ons dan gewoon!’

Wanneer je ervaring hebt met dit instrument, meld het dan bij de NVVK. We verzamelen ervaringen en bestuderen ze met het oog op het ontwikkelen van beleid rond het onderwerp. Op dit moment weten we eigenlijk niet hoe vaak het instrument wordt ingezet; de Raad voor de Rechtspraak kon het ons desgevraagd niet vertellen. 

Juist deze week was er wel een uitspraak van de rechtbank in Rotterdam, die onderbewindstelling toekende op aanvraag van het Rotterdamse college van B&W. Daarbij ging het om een gezin met drie kinderen dat op straat terecht dreigde te komen. André Moerman besteedde aandacht aan de uitspraak op LinkedIn. Hij schreef 4 jaar geleden al eens over dit onderwerp op Schuldinfo.nl.

Tips bij dit instrument

Overweeg je zelf dit instrument in te zetten? Bijvoorbeeld om te voorkomen dat kinderen de dupe worden van een ontruiming of afsluiting van energie of water? Maak dan gebruik van de ervaring uit deze casus.

Voor de schuldhulpverlener: 

• Overleg met de juiste netwerkpartners en collega’s of beschermingsbewind op aanvraag van B&W het juiste middel is. Haal er ook in ieder geval een maatschappelijke partner bij die kan meedenken.

• Zorg voor onderbouwing van de grond 'problematische schulden' door vroeg- en crisissignalen te benoemen en informatie over het inkomen op te voeren.

• Kijk naar het hele plaatje: wat speelt er? Wat heeft iemand nodig om niet verder in de problemen te raken? 

• Neem als schuldhulpverlener niet in je eentje de beslissing om dit middel in te zetten. Zoek een kwaliteitsadviseur of collega van de afdeling Bezwaar die er verstand van heeft en die kritische vragen stelt: waarom wil je dit doen? Zorg dat je teammanager achter je staat. 

• Vraag schuldeisers om geduld en leg goed uit wat je van plan bent. 

• Regel de benodigde handtekeningen. Daarvoor moet je het hele ambtelijke apparaat door. Het getekende collegebesluit moet samen met het verzoek naar de rechtbank. Wees erop voorbereid dat het instrument 'bewind op aanvraag van B&W' zoals beschreven in Burgerlijk Wetboek 1, artikel 432.2 niet bekend is. Waarschijnlijk moet je veel uitleggen. 

• Zoek een bewindvoerder en breng die in contact met de betrokken hulpverleners. 

• Blijf de casus volgen om na te gaan of er nog iets nodig is. Misschien moet je bepaalde kosten voorschieten zolang er geen aparte bankrekening is geregeld. 

Voor de bewindvoerder 

• De kans is groot dat de inwoner niet op de zitting is. Probeer snel in contact te komen, want je kan niks op het moment dat iemand niet volledig meewerkt. 

• Leg op een begrijpelijk manier uit dat je kunt helpen en communiceer op een gelijkwaardige manier. Tolhuis: 'Ik zeg altijd: ik ben je secretaresse en ik pak gewoon je dossier op. Dat maakt het veel laagdrempeliger.’ 

• Werk samen met een hulpverlener die bij voorkeur in de buurt woont en het vertrouwen van de inwoner heeft. Tolhuis: ‘Je hebt echt een team nodig om dit op poten te krijgen. Als er iemand afhaakt binnen de keten red je het niet.’ 

• Wees creatief om vertrouwen van de hulpvrager te winnen en samen problemen op te lossen.