Samenwerking tussen huisartsen en schuldhulpverlening is op dit moment nog lang niet vanzelfsprekend, terwijl huisartspraktijken ‘belangrijke vindplaatsen zijn voor mensen die kampen met schulden', volgens senior beleidsadviseur bij de NVVK Karen Stoffels-Montfoort. ‘We proberen alert te zijn op dergelijke vindplaatsen. Naast huisartspraktijken zijn dat bijvoorbeeld de GGZ, tandartsen, apotheken maar ook woningbouwverenigingen en energiebedrijven.’

Karen Stoffels-Montfoort

Nog lang niet vanzelfsprekend 

De samenwerking tussen huisartsen (zeg maar: het zorgdomein) en de schuldhulpverlening (het sociaal domein) staat nog in de kinderschoenen, signaleert Karen Stoffels. Dat blijkt ook uit het onderzoek dat Toezicht Sociaal Domein (TSD) hiernaar deed en waarvan begin juni resultaten gepresenteerd werden. TSD deed het onderzoek in samenwerking met ervaringsdeskundigen, huisartsenorganisaties en andere relevante partijen. ‘Samenwerking is nog lang niet vanzelfsprekend’, schrijven de onderzoekers in een brief over de resultaten aan de ministeries van VWS en SZW.

'Heel wat hordes te nemen' 

‘Driekwart van de mensen met schulden bereiken we momenteel nog niet’, zegt Karen. ‘Ik denk dat huisartsenpraktijken, als daar beleid en een goede aanpak op worden gezet, belangrijke plekken zijn om schuldenproblematiek bij mensen te signaleren.’ 

De onderzoekers stellen dat ze al inspirerende voorbeelden en instrumenten zijn tegengekomen die laten zien dat samenwerken kan én goede resultaten oplevert. ‘De Visie eerstelijnszorg 2030 is een belangrijke opgave uit het Integraal Zorgakkoord, waarbij hechte wijkverbanden worden opgezet tussen in elk geval huisarts, apotheker en wijkverpleegkundige. Van daaruit wordt aansluiting met het sociaal domein gezocht. Daarbij is ook aandacht voor de samenwerking tussen huisartsen en schuldhulpverlening.’ 

NVVK-beleidsadviseur Karen Stoffels meent dat een effectieve samenwerking tussen huisartsen en schuldhulpverlening een flinke investering vraagt van beide kanten. ‘Er zijn nog heel wat hordes te nemen.’ Het steeds vaker ontbreken van één vaste huisarts is volgens Karen zo’n horde. ‘Stel dat ik voor de derde keer met rugpijn bij de huisarts kom en steeds een andere waarnemend huisarts tegenover mij heb: dat maakt diagnosticeren lastiger. Je kunt je voorstellen dat bij een en dezelfde huisarts hij of zij doorvraagt naar mogelijke sociaal-emotionele oorzaken, bijvoorbeeld geldzorgen. Ook als je een vertrouwensband met een patiënt hebt, lukt dat beter.’ Andere hordes die Karen noemt zijn tijdsgebrek, noodzakelijke financiële middelen en bewustzijn van de (effecten van) schuldenproblematiek. 

2 belangrijke adviezen uit het onderzoek 

De onderzoekers van Toezicht Sociaal Domein (TSD) komen in een brief aan de ministeries van SZW en VWS met diverse adviezen. Er liggen volgens hen veel kansen voor huisartsen om patiënten met geldzorgen door te verwijzen naar schuldhulpverlening. Twee ervan pikken we eruit.  

1. De onderzoekers schrijven: ‘Vooral de eerste stappen bij het leggen van de verbinding tussen huisartsen en schuldhulpverlening kunnen moeilijk zijn. Vanwege de hoge werkdruk ontbreekt het zowel gemeenten als huisartsen(organisaties) vaak aan voldoende tijd om die eerste stappen te zetten. Daarom is het belangrijk om de samenwerking proactief te organiseren. Wij bevelen u aan om – binnen het grotere geheel van samenwerking tussen het zorgdomein en het medisch domein – actief de samenwerking tussen huisartsen en schuldhulpverlening te stimuleren, zodat zij elkaar kunnen leren kennen en verschillen kunnen overbruggen. Een aanjager kan hierbij helpen, bijvoorbeeld door als onafhankelijke procesbegeleider de eerste (verkennende) gesprekken te organiseren tussen de lokale huisartsen(organisaties) en de gemeente.’ 

1. Over een ander advies schrijven ze: ‘Een mooie ontwikkeling is dat vanaf 2025 het ‘verkennend gesprek’ vergoed wordt uit het basispakket van de zorgverzekering voor mensen met psychische klachten die ook andere problemen hebben, zoals schulden. Het spreekt voor zich dat het betalen van een eigen risico voor het verkennend gesprek voor mensen met schulden niet haalbaar is. We roepen VWS dan ook op om hier heldere afspraken over te maken met de zorgverzekeraars om te voorkomen dat deze groep een drempel ervaart om hulp te zoeken en daardoor niet bereikt wordt.’ 

Wat is 'Toezicht Sociaal Domein'?

Voor mensen met problemen op meerdere leefgebieden is het nodig dat hulpverleners samenwerken. Bijvoorbeeld in de (jeugd)zorg, schuldhulp, veiligheid en onderwijs. Toezicht Sociaal Domein (TSD) stimuleert deze samenwerking. In haar toezichtsuitoefening kiijkt deze organisatie naar de samenhang in hulp die inwoners krijgen. Denk aan thema’s als afstemming, overdracht en regievoering.

Binnen TSD werken vier rijksinspecties samen:

• Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
• Inspectie van Onderwijs
• Inspectie Justitie en Veiligheid
• Nederlandse Arbeidsinspectie

TSD houdt ook contact met gemeenten en werkt regelmatig samen met de lokale Wmo-toezichthouders.