Schrijf je in voor de workshop met Tamara Madern op onze studiedag van 14 november

Mensen met schulden bereiken is niet altijd makkelijk – laat staan ze laten meedoen aan een schuldregeling. Eenmaal in de stabilisatiefase vallen mensen vaak alsnog uit. De afgelopen vier jaar was het onderzoek ‘Eerder uit de schulden: wat werkt?’ daarom gericht op de vraag: hoe bereik je mensen eerder, en hoe begeleid je ze naar een schuldregeling?

Tamara Madern

Het onderzoeksprogramma, dat in mei werd afgerond, werd uitgevoerd in samenwerking met zes gemeenten. 'We hebben bijvoorbeeld gekeken naar ketenpartners zoals huisartsen, en naar specifieke doelgroepen zoals jongeren', aldus Tamara Madern. 'Wat is ervoor nodig zodat mensen met schulden instromen in een schuldregeling?'  

Tamara is lector Schuldpreventie en Vroegsignalering aan de Hogeschool Utrecht en directeur van het Instituut voor Recht. Ze houdt zich bezig met het voorkomen van schulden en legt daarbij de focus op financieel gedrag en de rol van het systeem. Ze wil (toekomstige) professionals ondersteunen om schulden effectief en vroegtijdig aan te pakken. In haar workshop tijdens onze studiedag neemt ze je mee in de geleerde lessen uit het onderzoek. Hoe bereik je bijvoorbeeld mensen met vroegsignalering? En wat voorkomt uitval in de beginfase van een schuldhulpverleningstraject?  

Regie houden 

'Als je in de schuldhulpverlening werkt, wéét je: het ei van Columbus bestaat niet', aldus Tamara. 'Maar uit het onderzoek blijkt dat je wel aan veel knopjes kunt draaien. Belangrijk is bijvoorbeeld dat inwoners zich gehoord voelen en ervaren dat ze inspraak hebben. Zodra mensen de indruk hebben dat anderen de regie over hun leven overnemen, haken ze vaak af.'

Mensen in schulden beleven gebeurtenissen ook heel anders dan een professional. Tamara noemt de corona-schuldsaneringsregeling in de gemeente Utrecht als voorbeeld: 'Er was sprake van een versneld traject: nagekomen vorderingen waren voor rekening van de gemeente. Toch vielen inwoners die hiermee te maken kregen uit, want ze raakten in paniek van die vorderingen. Het probleem was dus eigenlijk al opgelost, maar inwoners ervoeren toch enorm veel stress.'

Daarnaast denken inwoners soms dat er geen passende hulp is voor hen. 'Deels komt dat doordat ze niet op de hoogte zijn van de mogelijkheden, deels omdat de opties binnen de schuldhulpverlening onvoldoende in de etalage gezet worden.'

Stap voor stap

Een ander veel voorkomend probleem is dat inwoners met schulden hun situatie vaak (nog) niet als ernstig ervaren. 'Veel mensen hebben de perceptie dat het ‘wel meevalt’ met hun schulden', weet Tamara. 'Hierdoor ervaren zij niet meteen de urgentie en schakelen ze pas laat professionele hulp in.' 

Als inwoners die urgentie nog niet voelen, is het van belang om het traject in kleine stapjes aan te bieden. 'Als hulpverlener zie je het hele probleem en leg je vaak dus een grote oplossing voor. Maar de inwoner ziet nog maar een klein stukje van dat probleem en denkt: ‘Als dit is opgelost, ben ik er weer uit.’ Het is daarom belangrijk om de inwoner stapje voor stapje mee te nemen, zonder het einddoel – die grote oplossing – uit het oog te verliezen.'

Ervaringsdeskundige 

Het inzetten van ervaringskennis is ook helpend, zo blijkt uit het onderzoek. 'Als je dat meteen aan het begin doet, krijgen mensen eerder het gevoel dat er iets gebeurt', legt Tamara uit. Dit creëert vertrouwen en helpt inwoners sneller het proces te omarmen.  

Dit kan ook helpen in de communicatie, volgens haar: 'Veel gemeenten sturen brieven. Neem daarin eens een quote op van een ervaringsdeskundige. Maar dan wel een echte en geen verzonnen quote.'

Administratieve last 

De administratieve last is vaak een struikelblok voor mensen met schulden. “De behapbaarheid is cruciaal. Hoe sneller we dossiers doorzetten, hoe groter de kans dat mensen gemotiveerd blijven. Langdurige trajecten zorgen ervoor dat mensen de moed verliezen en afhaken.” 

Om ook in de vroegsignalering snel te kunnen handelen, blijkt uit het onderzoek dat bellen beter werkt dan brieven sturen of langsgaan. 'Bij inwoners aanbellen helpt ook, maar met de telefoon kun je sneller meer mensen bereiken. Bovendien leg je alvast contact voor een mogelijke vervolgafspraak. Soms is één telefoontje al genoeg om mensen op weg te helpen.'

Het blijft belangrijk om te blijven experimenteren en met elkaar te delen wat werkt, onderstreept Tamara. Daarom is er in de workshop ook ruimte voor de deelnemers om lessen uit hun eigen gemeente te delen.

Schrijf je in voor de workshop met Tamara Madern op onze studiedag van 14 november