Terugkijken doe je hier

Breder beeld

‘We hebben grote ambities om schulden terug te dringen. Maar op dit moment kunnen we nog lastig op basis van onze eigen cijfers zeggen wat het effect is van onze interventies’, zei Martijn Schut (gemeente Utrecht) tijdens de sessie. Die wetenschap frustreert hem. ‘Als je echt wil sturen heb je meerjarencijfers nodig, maar we sturen in de mist.’ Ook zou hij graag goed kunnen benchmarken, maar zolang gemeenten verschillende definities rond financiële hulpverlening hanteren is dat onmogelijk.

DDAS zal volgens Schut veel werk overbodig maken. 'Het verzamelen van cijfers voor het jaarverslag van de NVVK en voor de Divosa-benchmark is arbeidsintensief en foutgevoelig. Je moet een dump van Excel maken en handmatig nabewerken.’ Verder helpt DDAS om een breder beeld te krijgen. Nu mist hij dat grote plaatje nog. 'We kijken altijd naar 1 onderzoek maar brengen nooit de cijfers over armoede en schulden met elkaar in verband.’  

Eerst schuldhulp, dan armoede

Projectleider Jeroen Wismans (VNG) vertelde tijdens de sessie dat vijf jaar geleden al het idee ontstond om de Armoedemonitor en de Armoedescan van het CBS te verrijken met schuldendata. ‘We zagen de potentie ervan. Het zou een instrument voor alle gemeenten opleveren, met gelijke definities. Maar het was niet 1,2,3 geregeld.' Vanaf 2022 werkten VNG, Divosa en de NVVK samen aan de voorbereiding van DDAS en in 2023 werd CBS als data-partner gekozen. Wismans: ‘We ontdekten al snel dat armoede en schulden verschillende domeinen zijn. Daarom focust DDAS nu eerst op schuldhulpverlening. Dit jaar bereiden we de eerste uitvraag voor.’

Definities verfijnen

'Op welke vragen zou je antwoord willen hebben? Welke cijfers hebben jullie nodig om beleid te maken? Welke indicatoren vinden jullie belangrijk?' Die vragen legden DDAS-projectcoördinator Saskia Schrijver (NVVK) en data-specialist Anna van de Schors (Divosa) voor aan gemeenten en uitvoeringsorganisaties. De antwoorden vergeleken ze met hun eigen lijstje op basis van de jaarlijks NVVK-uitvraag en de Divosa-monitor. Daarna verfijnden ze de definities, om ze binnen DDAS te kunnen gebruiken bij de uitvraag van data.

Schrijver: ‘We hebben met softwareleveranciers afgestemd of ze deze gegevens aan kunnen leveren. Dat lukt.’ VNG-adviseur Informatiestandaarden Arjen Brienen vertaalde alles in een informatiemodel met eenduidige definities. ‘Wat verstaan we onder een regeling, wanneer spreek je over 'een oplossing', wat voor cliënten kun je onderscheiden? Wat hebben we nodig en hoe verhouden gegevens zich tot elkaar?’ Sommige gegevens heeft CBS zelf al, de rest werden vastgelegd in de uitwisselspecificatie.

Data veilig verzamelen en verrijken 

Het CBS gaat de data van gemeenten verzamelen en ontsluiten. Wat is daarvoor de grondslag? Marleen Wingen (CBS) daarover: ‘Wij mogen de gegevens verwerken op grond van de wet op het CBS. Gemeenten mogen ze aan ons sturen om meer inzicht te krijgen ten behoeve van hun wettelijke taak om inwoners te ondersteunen met schuldhulpverlening.’ De data worden na ontvangst direct versleuteld. 

Doordat bij DDAS data op persoonsniveau verwerkt worden, kan het CBS die verrijken met andere gegevens over bijvoorbeeld inkomen, opleidingsniveau en arbeidsverleden. ‘Dat stelt ons in staat om nieuwe statistieken te maken. We kunnen straks dwarsverbanden gaan leggen tussen armoede en schulden’, zegt Kai Wissing (CBS). En zijn collega Isje Kuijper voegt eraan toe dat het CBS volgend jaar de uitvraag naar een geautomatiseerd niveau tilt. ‘Dat biedt ons de kans om een tiental statistieken van gemeenten meer samen te brengen.’ 

'Enorme pot met data' 

Martijn Schut wordt heel enthousiast van de mogelijkheden die DDAS belooft. ‘Bij schulden- en armoedecijfers hebben we nu geen idee of het dezelfde inwoners betreft. Maar als we het op persoonsniveau gaan analyseren krijg je een enorme pot met data. Hij wijst erop dat de nieuwe armoedefinitie van CBS uitgaat van budgetten, net als de schuldhulpverlening. ‘Door die te relateren kun je mooie inzichten tevoorschijn toveren.’ 

Gemeente: lever contactpersoon aan

Zover is het nog niet. Eerst moeten gemeenten een contactpersoon aanmelden. Begin volgend jaar start het CBS met een test van een eerste uitvraagronde over 2024. Dat gebeurt nog naast de gebruikelijke NVVK-uitvraag naar jaarcijfers. Die parallelle uitvraag maakt het mogelijk cijfers te vergelijken. Zo kunnen de betrokkenen vaststellen of de gegevens die DDAS oplevert kloppen, legt Schrijver uit. De eenmalige dubbele uitvraag betekent extra werk, maar Martijn Schut heeft dat er graag voor over. Hij riep tijdens de sessie alle gemeenten op om aan te sluiten. Schut: ’DDAS maakt je leven als gemeente makkelijker en je krijgt data terug waar je iets mee kan.’ 

Kijk de Dinsdagmiddagsessie over DDAS hier terug, inclusief de presentatie en de Q&A uit de chat. 

Heeft jouw gemeente nog geen contactpersoon aangemeld? Vul dan dit formulier in.