De Participatiewet is er mede oorzaak van dat het aantal huishoudens met schulden stijgt, stelt de Landelijke Armoedecoalitie in de brief die ze verstuurde voorafgaand aan het commissiedebat. Daarom zijn een aantal cruciale aanpassingen nodig in de wet. De ‘P-wet’ is bedoeld voor mensen die het op de arbeidsmarkt niet redden zonder ondersteuning.  

De Armoedecoalitie benadrukt ook dat er voldoende financiële middelen moeten worden uitgetrokken voor de herziening. Tijdens het debat hierover met de vaste Kamercommissie gaf staatssecretaris Jurgen Nobel van Participatie en Integratie aan dat hij hoopt dat, nu de wet bij de Kamer ligt, de wijzigingen zo snel mogelijk doorgevoerd kunnen worden. 

Verhoog sociaal minimum 

In de brief stelt de Armoedecoalitie negen punten aan de orde. Ze pleit er onder andere voor om het sociaal minimum te verhogen, net zoals de vier grote steden Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag eerder al hebben voorgesteld. Dit omdat er nog te veel mensen zijn (met werk of met een uitkering) die geen bestaanszekerheid hebben. Dit heeft niet alleen te maken met te lage inkomsten, maar ook met stijgende kosten voor het levensonderhoud en onduidelijkheid over regelingen. 

Bijverdienregeling verruimen 

Een van de voorstellen is ook om de bijverdienregeling te verruimen, zodat werken lonender wordt wanneer mensen in de bijstand de stap naar werk maken. Op vragen van het NSC waarom de inkomstenvrijlating wel geldt wanneer mensen in loondienst gaan, maar niet als ze een onderneming opstarten, antwoordde de staatssecretaris dat hij dit wil onderzoeken.  

‘Ondernemerschap betekent ook een bijdrage leveren aan de maatschappij’, erkende hij. Maar hij onderstreepte ook dat het aan de gemeente is om de inkomstenvrijlating toe te passen. ‘Daar zou ik het ook willen laten.’ Hij zei wel toe om met de VNG te overleggen welke belemmeringen gemeenten hier mogelijk bij ervaren.  

Ambtshalve verstrekken inkomenstoeslag 

Een ander punt in de brief van de Armoedecoalitie is het ambtshalve verstrekken van de inkomenstoeslag, ‘totdat er betere alternatieven zijn voor de huidige Toeslagenchaos’. De ruimte die het wetsvoorstel nu biedt voor het toepassen van categorale bijstand zou ‘voortvarend benut’ moeten worden. 

 Tijdens het debat pleitte GroenLinks-PvdA hier meerdere keren voor, omdat inwoners nu jaarlijks opnieuw een aanvraag moeten indienen. Nobel onderstreepte echter dat hij dit geen taak vindt voor het Rijk. ‘Gemeenten kunnen op dit moment mensen al proactief benaderen’, gaf hij aan. ‘Dit kan er uiteindelijk toe leiden dat mensen die individuele inkomenstoeslag krijgen.’ 

Harmoniseren aanvullende bijstand 

In de brief benadrukte de Landelijke Armoedecoalitie ook de positie van jongeren. Cijfers van juli 2024 tonen aan dat momenteel ongeveer 40.000 mensen jonger dan 27 jaar een bijstandsuitkering krijgen, dat is 10 procent van het totale aantal mensen in de bijstand. Nobel noemde dat ‘een zorgelijke ontwikkeling’. Het wetsvoorstel ‘Van school naar duurzaam werk’ dat binnenkort wordt aangeboden aan de Kamer, moet volgens hem voorkomen dat zo veel jongeren in de bijstand belanden. “’e willen jongeren aan het werk krijgen en aan het werk houden.’ 

Afschaffen zoektermijn 

In de herziene Participatiewet verandert de 4-wekenzoektermijn voor jongeren tot 27 jaar weliswaar al van een verplichting naar een ‘kan-bepaling’, maar dit lost het probleem nog niet helemaal op, onderstreepte de Landelijke Armoedecoalitie in haar brief. Zij pleitte ervoor om de zoektermijn helemaal af te schaffen omdat elke dag zonder inkomen er een te veel is, zeker als jongeren geen vangnet hebben om op terug te vallen.  

De staatssecretaris maakte tijdens het debat echter duidelijk dat hij het probleem onderkent, maar het geen optie vindt om de zoektermijn helemaal te laten vervallen. ‘Net zoals het onverstandig is om generiek aan mensen te vragen om te zoeken, vind ik het ook onverstandig als je zegt: we gaan het generiek niet meer vragen.’  

Sommige mensen zijn in staat om in die vier weken een baan te vinden, voor anderen – bijvoorbeeld jongeren die uit de jeugdzorg komen - ‘is zo'n zoektermijn helemaal niet effectief’. Om die reden kunnen gemeenten maatwerk leveren en afwijken van de zoektermijn wanneer ze dat nodig achten.  

Landelijke Armoedecoalitie

De Landelijke Armoedecoalitie is een netwerk van landelijke partijen die werken aan het verminderen van armoede en schulden. De NVVK ondersteunt de coalitie inhoudelijk met kennis over wat werkt bij een effectieve aanpak van armoede en schulden. 

Het hele debat is terug te kijken op debatdirect.tweedekamer.nl.

De brief van de Armoedecoalitie staat hier.